Raport podsumowujący projekt : „Entuzjaści edukacji”

Opublikowano: 15 Mar 2017

Pt. „Dynamika przemian w edukacji i diagnoza problemów do rozwiązania”

Raport przedstawia główne wnioski ze zrealizowanego w latach 2010-2015 projektu badawczego „Badanie jakości i efektywności edukacji oraz instytucjonalizacja zaplecza badawczego”, a także rekomendacje dla dalszych zmian w edukacji.

W ramach projektu „Entuzjaści Edukacji” Instytut Badań Edukacyjnych zrealizował ponad 100 badań, by zgromadzić i usystematyzować wiedzę o przemianach w edukacji, jej mocnych i słabych stronach, a także o problemach do przezwyciężenia. Badania odpowiadały na realną potrzebę, która wynikała z braku empirycznych diagnoz, umożliwiły uczestnictwo Polski w kilku ważnych przedsięwzięciach międzynarodowych oraz nawiązanie współpracy instytucjonalnej pomiędzy uczestniczącymi w nich różnymi ośrodkami akademickimi.

W prezentowanych tu badaniach skupiamy uwagę przede wszystkim na szkole jako podstawowej instytucji edukacyjnej. IBE podjął systematyczne badania nad procesem kształcenia i jego efektami w zakresie „klasycznych” przedmiotów szkolnych, czyli: języka ojczystego, historii, języków obcych, matematyki i przedmiotów przyrodniczych, a także nad edukacją wczesnoszkolną. Generalne pytanie badawcze dotyczy sposobów wykorzystywania czasu spędzanego w szkole i efektów, jakie on przynosi. Temu newralgicznemu dla jakości edukacji zagadnieniu poświęcony jest głównie niniejszy raport. Sedno problemu podnoszenia jakości oświaty leży bowiem w tym, co dzieje się podczas codziennych zajęć szkolnych.

Skuteczność podejmowanych inwestycji na rzecz zmian w edukacji nie tylko w Polsce jest często problematyczna i stanowi główny dylemat w międzynarodowej debacie. Wiele działań reformatorskich nie dotyka sedna problemów powszechnej edukacji. Celem  tego raportu, jak i wspólnym celem zrealizowanego w Instytucie Badań Edukacyjnych obszernego projektu badawczego, było wskazanie tych pól, w których zmiany są potrzebne i mogą przynieść rzeczywiste rezultaty.

W badaniach, na podstawie których powstała prezentowana w niniejszym raporcie syntetyczna diagnoza, brali udział pedagodzy, psycholodzy, socjolodzy, ekonomiści, a także badacze z różnych dyscyplin naukowych, zaangażowani w rozwój dydaktyki przedmiotów szkolnych, często także z doświadczeniem nauczycielskim.

Edukacja i rynek pracy

Opublikowano: 15 Kwi 2016

Badanie związków pomiędzy szeroko rozumianą edukacją i rynkiem pracy było jednym z istotnych obszarów badawczych realizowanych w Instytucie Badań Edukacyjnych w okresie od 2009 do 2015 roku.

Prowadzone dotychczas w Polsce badania nie pozwalały na kompleksowe ujęcie tematyki uwarunkowań decyzji edukacyjnych w kontekście kształtowania się kapitału ludzkiego. Większość badań ma charakter przekrojowy, ukazują więc sytuację w ustalonym okresie, utrudniając monitorowanie losów edukacyjnych i zawodowych członków gospodarstw domowych, w tym wpływu podjętych decyzji edukacyjnych na kształtowanie się tych losów oraz rozwój kapitału ludzkiego w kolejnych latach. Ponadto znaczna część badań pozwala jedynie na analizy w skali makro, ukazując skutki podejmowanych przez jednostki wyborów edukacyjnych. Nie pozwalają one na analizę procesów decyzyjnych dotyczących rozwoju kapitału ludzkiego, powiązanych z innymi wyborami dokonywanymi przez jednostki zarówno w odniesieniu do ich aktywności rodzinnej, zawodowej, jak i innych rodzajów działań.

Niniejsze opracowanie prezentuje krótko podstawowe efekty i wnioski płynące z prowadzonych prac badawczych. Zarówno wnioski z przeprowadzonych badań, jak i wypracowane narzędzia stanowią podstawę do rozwijania obszaru monitorowania uczenia się przez całe życie dorosłych Polaków, wspierając rozwój polityki na rzecz budowania kompetencji i rozwoju kapitału ludzkiego.

Popyt na kompetencje i kwalifikacje oraz ich podaż – wnioski z badań

Opublikowano: 15 Kwi 2016

Celem raportu jest przeanalizowanie stanu wiedzy dotyczącego popytu na kwalifikacje i kompetencje w Polsce wobec wyzwań gospodarki opartej na wiedzy, a także zachodzących zmian demograficznych, społecznych i technologicznych z perspektywy prowadzonej polityki edukacyjnej, czy szerzej – polityki uczenia się przez całe życie. Staramy się w nim zwrócić uwagę na wnioski płynące ze strategii międzynarodowych oraz z wyników badań prowadzonych w Polsce, odnoszące się do kształtowania kompetencji, uzyskiwania kwalifikacji oraz ich wykorzystania na rynku pracy. Analizujemy również to, jakie są uwarunkowania popytu pracodawców na kompetencje i kwalifikacje.

Raport z badania systemu kształcenia zawodowego i jego interesariuszy przy wykorzystaniu metod jakościowych.

Opublikowano: 15 Kwi 2016

Raport powstał w ramach projektu „Badanie losów absolwentów szkół zawodowych”. Jest to analiza jakościowa materiału składającego się z 91 wywiadów jakościowych – 65 indywidualnych wywiadów pogłębionych (IDI) i 26 zogniskowanych wywiadów grupowych (FGI). Wywiady były prowadzone wśród uczniów, absolwentów, nauczycieli, dyrektorów i pracodawców, co pozwoliło na spojrzenie na analizowane zjawiska z wielu perspektyw. Do podstawowych celów tego projektu należało zebranie wątków, które można podjąć w badaniach ilościowych, ale równie ważnym elementem był komponent poznawczy. Koncentrował się na on poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie o to, jak sprawić by absolwenci stali się wartościowymi i zadowolonymi pracownikami. Badanie jednocześnie wykracza nieco poza opis samego systemu edukacji i opisuje także jego otoczenie – społeczne i gospodarcze.

Rynek pracy a kompetencje Polaków – wybrane wyniki badania postPIAAC

Opublikowano: 14 Kwi 2016

Posiadane przez Polaków kompetencje oraz wykształcenie mają istotne znaczenie dla ich funkcjonowania na rynku pracy. Dotyczy to w szczególności takich zagadnień jak mobilność edukacyjna czy przejście z edukacji na rynek pracy. Ważnym aspektem uczestnictwa na rynku pracy jest także forma zatrudnienia, w tym często podnoszony w debacie publicznej w Polsce w ostatnich latach temat umów nietypowych – m.in. umów cywilnoprawnych oraz umów na czas określony.

Przeprowadzone w Instytucie Badań Edukacyjnych badanie postPIAAC jest badaniem panelowym, co pozwala na zbadanie wybranych aspektów mobilności Polaków. Raport składa się z trzech części.

W części pierwszej przedstawione są podstawowe informacje o badaniu postPIAAC, dotyczące realizacji badania oraz zastosowanego narzędzia badawczego.

W części drugiej zaprezentowane są wyniki analiz dotyczących typów umów związanych z zatrudnieniem w zależności od wieku, wykształcenia oraz wykonywanego zawodu i branży zatrudnienia. Przedstawione są również analizy dotyczące tego, jak osoby zatrudnione na różnych typach umów wykorzystują swoje kompetencje, a także czy są aktywne w ich podnoszeniu i poszerzaniu. Z przeprowadzonych analiz wynika, że istnieją różnice w wykorzystywaniu umiejętności pracowników, pracujących na różnych typach umów. Osoby pracujące na podstawie umowy na czas nieokreślony częściej wykorzystują kompetencje informacyjne takie jak czytanie, pisanie, czy wykorzystywanie TIK. Wynik ten sugeruje, że miejsca pracy oferujące różne typy umów osobom o tych samych cechach społeczno-demograficznych i umiejętnościach różnią się zakresem obowiązków pracowników, mimo że osoby te pracują na analogicznych stanowiskach. Mniej intensywnemu wykorzystywaniu umiejętności przez pracowników na umowach czasowych towarzyszy również rzadsze uczestnictwo w szkoleniach organizowanych przez pracodawcę. Osoby pracujące na umowach czasowych mają więc mniej okazji nie tylko, aby wykorzystywać swoje kompetencje, ale także aby je podnosić. Różnice są szczególnie widoczne pomiędzy umową na czas nieokreślony a umowami cywilno-prawnymi. Mniejsza akumulacja indywidualnego kapitału ludzkiego może w przyszłości prowadzić do ograniczenia możliwości znalezienia pracy ze stałą umową.

Trzecia część raportu przedstawia sytuację osób młodych, które kończyły swoją edukację i wchodziły na rynek pracy w latach 2011-2015. Otrzymane wyniki wskazują na istotne zróżnicowanie skali mobilności w zależności od posiadanych kompetencji i poziomu wykształcenia. Osoby o niskich kompetencjach rozumienia tekstu i rozumowania matematycznego (grupa ryzyka) cechują się niższym prawdopodobieństwem zatrudnienia lub rozpoczęcia zatrudnienia w badanym okresie. Co więcej, są to osoby częściej znajdujące się w grupie nieuczących się i niepracujących (NEET), bez względu na uzyskany poziom wykształcenia. Otrzymane wyniki wskazują również na bardzo niską mobilność edukacyjną osób, które uzyskały wykształcenie zasadnicze zawodowe – znaczna część tej grupy nie próbuje uzyskać wykształcenia na kolejnych poziomach, przez co także powiększyć swoje możliwości na rynku pracy.