Społeczne i ekonomiczne uwarunkowania wyborów osób w wieku 19-30 lat dotyczących studiowania. Raport z przeprowadzenia badań metodami ekonomii eksperymentalnej

Opublikowano: 29 Paź 2015

Niniejszy raport przedstawia wyniki dwóch badań zrealizowanych metodami eksperymentalnymi w ramach projektu pt. „Społeczne i ekonomiczne uwarunkowania wyborów osób w wieku 19-30 lat dotyczących studiowania”. Badania te były całkowicie niezależne i dotyczyły różnych modułów tematycznych (pierwsze badanie - modułu „Preferencje”, zaś drugie badanie – modułu „Nakłady”). Zarówno ich cele były całkowicie rozłączne, jak i zastosowano w nich zupełnie odmienne metody badawcze (pierwsze badanie – eksperyment terenowy, zaś drugie badanie – eksperyment laboratoryjny). Ponadto, uzyskane w nich wyniki zostaną wykorzystane różnych modułach i nie będą one w żaden sposób ze sobą wiązane. Dlatego właśnie niniejszy raport składa się z dwóch niezależnych części.

Pierwsza część raportu prezentuje wyniki badania eksperymentalnego pt. „Analiza preferencji uczniów liceów ogólnokształcących względem usług edukacyjnych na poziomie wyższym metodą eksperymentalną”. Jego głównym celem było określenie wpływu zasobu informacyjnego na preferencje oraz tego, na ile możliwe jest wpływanie na preferencje młodzieży odnośnie studiów wyższych oraz perspektyw na rynku pracy zarówno w krótkim, jak i długim okresie. Badanie to zostało przeprowadzone na grupie ponad 1500 uczniów liceów ogólnokształcących. Dla realizacji celów analizy, wykorzystano metodę eksperymentalną – uczestnicy poddani zostali bodźcom w postaci dedykowanych warsztatów (z zakresu wybranego, przykładowego obszaru studiów oraz dotyczących sytuacji na rynku pracy absolwentów wybranego kierunku studiów), których wpływ analizowany był na tle grupy kontrolnej. Wyniki badania pozwoliły stwierdzić, że wiedza uczniów liceów ogólnokształcących dotycząca studiów wyższych oraz perspektyw na rynku pracy po ich ukończeniu jest na stosunkowo niskim poziomie, a ich decyzje edukacyjne podejmowane są w warunkach niepełnej informacji.

Druga część raportu prezentuje wyniki badania eksperymentalnego pt. „Wycena czasu przeznaczanego przez studentów na uzyskanie wykształcenia wyższego metodą eksperymentalną”. Jego głównym celem było określenie wartości nakładów ponoszonych przez studentów na uzyskanie wykształcenia wyższego, poprzez wycenę czasu przeznaczonego na studiowanie. W badaniu wzięli udział studenci pięciu kierunków studiów należących do różnych obszarów nauki (budownictwa, ekonomii, historii, informatyki oraz medycyny, studiujący w dwóch miastach (Warszawie i Krakowie). Umożliwiło to zbadanie zróżnicowania ilości czasu przeznaczanego na kształcenie pod względem grup kierunków oraz miejscowości. Ponadto, zastosowanie metody eksperymentalnej umożliwiło wycenę płacy progowej, dla której uczestnicy byli skłonni podjąć dodatkową pracę zarobkową rezygnując z wcześniej zaplanowanych zajęć, w tym m.in. zajęć związanych z edukacją. Na tej podstawie oszacowano wartość czasu związanego z uzyskaniem wykształcenia. Z przeprowadzonych analiz wynika, że potwierdzona została hipoteza o różnej pracochłonności poszczególnych kierunków studiów. Studenci medycyny poświęcają na naukę najwięcej czasu, zaś studenci ekonomii – najmniej. Osoby z kierunków mniej pracochłonnych przeznaczają natomiast więcej czasu na pracę zarobkową, w konsekwencji czego łączny czas dedykowany edukacji i pracy zarobkowej nie różnił się względem porównywanych grup i oscylował wokół 40 godzin tygodniowo, czyli wymiaru pełnego etatu. Najważniejszym jednak wnioskiem płynącym z przeprowadzonego badania jest niemal całkowity brak zróżnicowania oczekiwań płacowych zarówno w przekroju badanych miast, jak i kierunków studiów. Wyceniając wartość czasu przeznaczanego przez studentów na edukację, należy wziąć pod uwagę jednak również inne czynniki, niekoniecznie związane z profilem kształcenia czy miejscowością, w której podejmują oni studia.

Społeczne i ekonomiczne uwarunkowania wyborów osób 19-30. Koszty kształcenia na poziomie wyższym

Opublikowano: 29 Paź 2015

Transakcje zawierane na rynku edukacji wyższej mają istotne skutki ekonomiczne – w krótkim okresie dla indywidualnych ścieżek kariery osób wchodzących na rynek pracy oraz dla funkcjonowania sektora edukacji wyższej (zatrudniającego w Polsce łącznie ponad 170 tys. osób), a w długim dla funkcjonowania całej gospodarki. Determinują bowiem wielkość i strukturę zasobów kapitału ludzkiego, a tym samym wielkość potencjalnej produkcji w gospodarce i wszystkich kategorii pochodnych. Znaczenie to szczególnie wzrosło w ostatnich latach wraz z upowszechnianiem się wyższego wykształcenia. Tym ważniejsze staje się pytanie o nakłady ponoszone w procesie kształcenia na tym poziomie i ich determinanty. Wiedza ta jest konieczna dla badania efektywności nakładów na szkolnictwo w kontekście funkcjonowania rynku pracy, w tym zwłaszcza dla prowadzenia racjonalnej polityki państwa w zakresie szkolnictwa wyższego. Wyniki analiz prezentowane w raporcie są częścią projektu badawczego realizowanego przez Zespół Badawczy z Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego na zlecenie Instytutu Badań Edukacyjnych w Warszawie zatytułowanego “Społeczne i ekonomiczne uwarunkowania wyborów osób w wieku 19-30 lat dotyczących studiowania”, realizowanego w ramach projektu systemowego pn. „Badanie jakości i efektywności edukacji oraz instytucjonalizacja zaplecza badawczego” współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytet III: Wysoka jakość systemu oświaty, Poddziałanie 3.1.1 Tworzenie warunków i narzędzi do monitorowania, ewaluacji i badań systemu oświaty.

Społeczne i ekonomiczne uwarunkowania wyborów osób w wieku 19-30 lat dotyczących studiowania. Końcowy raport metodologiczny

Opublikowano: 29 Paź 2015

Celem niniejszego raportu jest przedstawienie metodologii badań z zakresu opisu preferencji w zakresie studiów wyższych z uwzględnieniem cech społeczno-ekonomicznych młodzieży, trybu kształcenia, typów uczelni i grup kierunków studiów, kształtowania się nakładów na szkolnictwo wyższe (ze strony studentów) oraz kształtowania się kosztów usług edukacyjnych (z perspektywy uczelni) z uwzględnieniem przekrojów kierunkowych i przestrzennych. Działania były realizacją badania naukowego „Społeczne i ekonomiczne uwarunkowania wyborów osób w wieku 19-30 lat dotyczących studiowania” realizowanym przez zespół badawczy z Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego w okresie od 7 lutego 2014 roku do 30 kwietnia 2015 roku. Ze względu na szeroki zakres badania, opis metodologii został podzielony na trzy moduły tematyczne, zgodnie z opisem celu pierwszego w Opisie Przedmiotu Zamówienia (moduł „Preferencje”, „Nakłady” i „Koszty”). W każdym z trzech obszarów, raport opisuje uwarunkowania teoretyczne proponowanej metodologii, zaprezentowano krótki przegląd wybranych podejść metodologicznych na gruncie literatury empirycznej, zaprezentowano metody badawcze, które zastosowano w danym obszarze oraz wskazano źródła danych zastanych i sposoby ich wykorzystania. W każdej z części opisano także ostateczny algorytm postępowania (plan działań).

Społeczne i ekonomiczne uwarunkowania wyborów osób w wieku 19-30 lat dotyczących studiowania

Opublikowano: 29 Paź 2015

Funkcjonowanie systemu szkolnictwa wyższego ma bardzo znaczące skutki ekonomiczne. Bezpośrednio oddziałuje na indywidualne losy zawodowe absolwentów szkół wyższych wchodzących na rynek pracy oraz na ścieżki karier ponad 170 tys. osób zatrudnionych w tym sektorze. Pośrednio, ale w sposób zasadniczy, oddziałuje na funkcjonowanie całej gospodarki. Determinuje wielkość i strukturę zasobów kapitału ludzkiego, a tym samym wielkość potencjalnej produkcji w gospodarce i wszystkich kategorii pochodnych, takich jak zatrudnienie, bezrobocie, wynagrodzenia itd. Jego zasób i jakość wpływa także na tempo postępu technologicznego, możliwości absorpcji nowych technologii, a tym samym oddziałuje na tempo wzrostu gospodarki opartej na wiedzy. Wysokiej jakości zasób kapitału ludzkiego zwiększa także odusunięto ość gospodarki na szoki, zwiększając jej elastyczność i ułatwiając procesy dostosowań do wahań koniunktury i zmian strukturalnych. Oddziaływanie systemu kształcenia na poziomie wyższym na dobrobyt społeczny wykracza poza wąsko rozumiany wymiar ekonomiczny, gdyż powszechność wykształcenia wyższego jest także skorelowana z dobrobytem pozamaterialnym (w aspekcie zdrowia, bezpieczeństwa publicznego, jakości życia politycznego, ograniczania przestępczości etc.).

Ogólnym kontekstem analiz przedstawionych w książce jest wycena korzyści netto z wykształcenia wyższego w krótkim okresie po ukończeniu kształcenia. Jest to główny punkt odniesienia do decyzji o inwestowaniu w kształcenie. Możliwie precyzyjne obliczenie stopy zwrotu z decyzji edukacyjnych (w ujęciu wartości bieżącej netto czy wewnętrznej stopy zwrotu) jest punktem docelowym rozważań przedstawionych w książce. W literaturze polskiej podejmowano już próby przedstawienia takich rachunków, nigdy jednak w tak kompleksowy sposób (z uwzględnieniem różnego rodzajów kosztów i korzyści) i przy użyciu tak zaawansowanych narzędzi metodologicznych, jak w niniejszej książce.

Laboratorium myślenia. Diagnoza nauczania przedmiotów przyrodniczych w Polsce 2011–2014

Opublikowano: 23 Paź 2015

Podstawowym celem badania Laboratorium myślenia była diagnoza umiejętności absolwentów gimnazjum w zakresie przedmiotów przyrodniczych: biologii, chemii, fizyki i geografii, w kontekście zmiany podstawy programowej. Badanie prowadzone było w latach 2011–2014 i objęło ostatni rocznik gimnazjalistów kształconych według starej podstawy programowej oraz 3 roczniki nauczane według nowej podstawy. Duży nacisk położono na pomiar takich kluczowych umiejętności rozumowania w naukach przyrodniczych, jak: wybór hipotez, planowanie eksperymentu, wyszukiwanie i krytyczna analiza informacji, wnioskowanie naukowe. Jednocześnie badaniu towarzyszyło upowszechnianie zadań mierzących wymagania nowej podstawy programowej i służących diagnozie umiejętności rozumowania w naukach przyrodniczych.

Pomiaru umiejętności uczniów dokonywano na ogólnopolskiej reprezentatywnej próbie 180 szkół ponadgimnazjalnych w latach 2011–2014, na początku każdego roku szkolnego, tak by wpływ nowej szkoły na wiedzę uczniów był niewielki oraz by efekt nowej szkoły korzystnie wpływał na wysoką motywację uczniów do udziału w badaniu. W każdej szkole badano dwa oddziały, co pozwoliło osiągnąć próbę na poziomie ponad 7000 uczniów w każdym cyklu badania. Dodatkowo, w 2013 r. powiększono próbę o uczniów klasy drugiej. W każdym cyklu wykorzystywano 208 zadań zamkniętych, na które złożyły się po 52 zadania z biologii, chemii, fizyki i geografii. Zadania zostały umieszczone w 16 wersjach testów w taki sposób, by zarówno trudność, jak i czas rozwiązywania każdej wersji były podobne. Po każdym cyklu pewną część zadań wymieniano, pozostawiając część zadań (tzw. zadania linkowe), co umożliwiło porównanie wyników między cyklami. Łącznie wykorzystano 321 zadań, w tym 94 zadania linkowe. Oprócz rozwiązywania zadań, uczniowie odpowiadali na pytania kontekstowe kwestionariusza. Wyniki badania poddano skalowaniu z wykorzystaniem metody IRT ze średnią ustawioną na poziomie 500 punktów oraz z odchyleniem standardowym równym 100 punktów w pierwszym roku badania (2011 r.).