Wykorzystanie TIK w nauczaniu i uczeniu się uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi
O badaniu
O badaniuPodczas ewaluacji programu rządowego „Cyfrowa szkoła”, Instytut podjął się próby spojrzenia na wykorzystanie TIK w nauczaniu i uczeniu się uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Badanie o charakterze jakościowym zostało przeprowadzone w czerwcu 2013 roku, a więc pół roku po dokonaniu zakupów sprzętu przez szkoły i objęło 17 szkół o charakterze szkół specjalnych i z oddziałami integracyjnymi z pięciu województw: zachodniopomorskiego, łódzkiego, pomorskiego, śląskiego, kujawsko-pomorskiego.
Serdecznie dziękujemy wszystkim osobom, które wzięły udział w badaniu.
Cele badania
Celem badania było uzyskanie, na podstawie opinii nauczycieli przedmiotowych i nauczycieli wspo-magających, wiedzy o sposobach i możliwościach wykorzystywania TIK w nauczaniu i uczeniu się uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Uwagę poświęcono w szczególności kwestii dostępu do technologii informacyjno-komunikacyj¬nych w szkołach specjalnych i szkołach z oddziałami integracyjnymi oraz możliwości ich realnego wykorzystania w pracy z uczniami o różnych deficytach rozwojowych.
Metodolgia
Ze względu na jakościowy charakter badania dobór szkół do badania miał charakter celowy. Badanie objęło 20 szkół specjalnych, integracyjnych lub z oddziałami specjal¬nymi, które uczestniczyły w programie „Cyfrowa szkoła”. W wytypowanych do badania szkołach uczą się uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego lub opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej. Wywiady przeprowadzano zarówno z nauczycielami przedmiotowymi, jak i z nauczycielami wspo¬magającymi. W badaniu również mogli brać udział dyrektorzy, którzy pełnili funkcję nauczyciela. W rezultacie przeprowadzonych zostało 17 pogłębionych indywidualnych wy¬wiadów oraz jedna triada z udziałem nauczycielek przedmiotowych i nauczycieli wspomagających.
Raport
RaportNauczyciele wspierający, jak i nauczyciele przedmiotowi już przed zgłoszeniem szkoły do programu „Cyfrowa szkoła”wykorzystywali TIK w pracy dydaktycznej, głównie do pracy indywidualnej z uczniami podczas terapii pedagogicznej i zajęć rewalidacyjnych – zwłaszcza, jeżeli był dostęp do sali komputerowej, lub podczas zajęć pozalekcyjnych. Podkreślali rolę TIK jako wsparcia osobistego warsztatu nauczyciela w przygotowaniu lekcji oraz jako narzędzia do indywidualnej pracy z uczniem. Co ciekawe, zwraca uwagę częste wykorzystywanie w tym celu prywatnego sprzętu. W niektórych szkołach, w szczególności tych dużych, przed przystąpieniem do programu „Cyfrowa szkoła” wykorzystywanie technologii informacyjnej było utrudnione ze względu na brak lub niewystarczającą ilość odpowiedniego sprzętu.
Jak wynika z wypowiedzi badanych nauczycieli, TIK odgrywają istotną rolę w edukacji uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. W przypadku uczniów niepełnosprawnych, za pomocą TIK (np. opro¬gramowania wspomagającego czytanie lub rysowanie) mają oni możliwość nawiązywania relacji społecznych i aktywniejszego uczestniczenia w społeczności szkolnej. W odpowiedzi na potrzeby uczniów z wadami wzroku, TIK oferują pozawizualne formy komunikacji, aktywizując zmysły dotyku i słuchu. Przy deficytach związanych ze słuchem, TIK stanowią alternatywę dla komunikacji ustnej. W takich przypadkach specjalistyczne oprogramowania rozwijają możliwości wizualne lub dotykowe ucznia. Komputer może być narzędziem służącym skutecznemu motywowaniu uczniów, którzy cierpią na zaburzenia poznawcze. Z jego pomocą wspierany jest proces uczenia się, w szczególności naby¬wanie podstawowych umiejętności, zwiększenie motywacji i poczucia własnej wartości. Za pomocą różnych programów edukacyjnych dzieci uczą się, jak pokonać powolność i niedokładność koordy¬nacji wzrokowo-ruchowej.
W pracy z uczniem z deficytami, komputer i dostosowane do indywidualnych możliwości ucznia oprogramowanie z jednej strony służy do komunikacji z nauczycielem, rozwoju sprawności manualnej czy percepcji, poprawie skupienia, z drugiej zaspokaja ważną potrzebę emocjonalną i społeczną tych dzieci. Dzięki TIK łatwiej jest im pracować, pokonywać własną niepełnosprawność czy też niwelować pewne deficyty, które byłyby niemożliwe do przezwyciężenia bez np. używania komputerów.
