Dobre praktyki w przyrodniczej edukacji pozaformalnej. Badania oferty zajęć przyrodniczych.
- Opublikowano: 9 Sty 2012
Pracownia Przedmiotów Przyrodniczych | e-mail: ppp.dobrepraktyki@ibe.edu.pl
O badaniu Przedmiotem badania była analiza działalności ośrodków edukacji pozaformalnej, prowadzących zajęcia o tematyce przyrodniczej dla grup uczniów pod opieką nauczyciela. Rezultaty analizy pozwoliły na kryterialne wyłonienie przykładów dobrych praktyk. Badanie wykazało, że zajęcia realizowane przez badane ośrodki wspierają nauczanie szkolne takich przedmiotów jak przyroda na II etapie edukacyjnym lub biologia, chemia, fizyka, geografia na III lub IV etapie edukacyjnym. Badanie przebiegało dwuetapowo. Celem etapu pierwszego było uzyskanie ogólnego obrazu przyrodniczej edukacji pozaformalnej w Polsce. Etap drugi polegał na diagnozie dobrych praktyk. Badanie zrealizowano w ramach projektu Badanie jakości i efektywności edukacji oraz instytucjonalizacja zaplecza badawczego współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytet III: Wysoka jakość systemu oświaty, Poddziałanie 3.1.1: Tworzenie warunków i narzędzi do monitorowania, ewaluacji i badań systemu oświaty.
Cele badania Celem badania było uzyskanie informacji, na ile oferta zajęć przyrodniczych skierowana przez ośrodki edukacji pozaformalnej do grup uczniów pod opieką nauczyciela może przyczyniać się do kształtowania i rozwijania istotnej w edukacji przyrodniczej umiejętności rozumowania naukowego, w tym umiejętności opisanych celami kształcenia podstawy programowej przedmiotów przyrodniczych. Konsekwencją uzyskania tych informacji było wyłonienie przykładów dobrych praktyk w tym obszarze. Rezultaty badania służą do propagowania rozwiązań metodycznych, merytorycznych i organizacyjnych stosowanych w ośrodkach edukacji pozaformalnej, sprzyjających kształtowaniu umiejętności rozumowania naukowego, a więc spójnych z ideą NPP. Rezultaty badania to Raport z części pierwszej badania oraz Raport końcowy wraz z załączonymi dokumentami, który zawiera między innymi charakterystykę ilościową i jakościową przyrodniczej edukacji pozaformalnej w Polsce oraz opis ośrodków, które spełniają kryteria dobrych praktyk w tej dziedzinie.
Jak badaliśmy W pierwszym etapie badania wykonano analizę danych, pochodzących z badania ankietowego, zrealizowanego w lipcu, sierpniu i wrześniu 2011 roku przez współpracowników terenowych IBE na terenie 16 województw oraz raportów wojewódzkich z tego badania. Na podstawie tej analizy oraz wniosków z niej wypływających ustalono kryteria, które posłużyły do wytypowania 50 ośrodków do badania pogłębionego. Jednym z kryterium wyboru była deklaracja ośrodka co do zgodności celów i przebiegu realizowanych zajęć przyrodniczych z celami kształcenia opisanymi w podstawie programowej przedmiotów przyrodniczych dla II, III i IV etapu kształcenia. W drugim etapie badania zrealizowano badanie pogłębione w wybranych 50 ośrodkach, polegające na obserwacji zajęć przyrodniczych, realizowanych przez nie, analizie dokumentacji tych zajęć (programy, sylabusy, karty pracy, inne), przeprowadzeniu wywiadów pogłębionych z osobami odpowiedzialnymi za organizację i realizację zajęć oraz pozyskaniu opinii o zajęciach od ich beneficjentów.
Aktualności Pracownia Przedmiotów Przyrodniczych we współpracy z Zespołem Współpracy Krajowej i Zagranicznej IBE przeprowadziła w dniu 12 grudnia 2012 roku seminarium podsumowujące badanie „Dobre praktyki w przyrodniczej edukacji pozaformalnej. Badania oferty zajęć przyrodniczych” [program seminarium]. Celem seminarium było zaprezentowanie oraz dyskusja wyników badania przeprowadzonego w ośrodkach edukacji pozaformalnej przez IBE w okresie od stycznia do lipca 2012 rok a także wynikających z tego badania wniosków i rekomendacji. Seminarium odbyło się w Sali Balowej Centrum Konferencyjnym Kopernika w Warszawie. Raport końcowy [streszczenie raportu z I części badania - poniżej] Raport Dobre praktyki w przyrodniczej edukacji pozaformalnej. Badania oferty zajęć przyrodniczych powstał na podstawie badań zrealizowanych na zlecenie Instytutu Badań Edukacyjnych przez Instytut Badawczy Millward Brown SMG/KRC SA. Głównym celem badania było uzyskanie informacji, na ile oferta zajęć przyrodniczych skierowana przez ośrodki edukacji pozaformalnej do grup uczniów pod opieką nauczyciela może przyczyniać się do kształtowania i rozwijania istotnej w edukacji przyrodniczej umiejętności rozumowania naukowego. Badanie pozwoliło także na wyłonienie przykładów dobrych praktyk w tym obszarze. [Pobierz raport w formacie pdf - 1,7MB] Streszczenie raportu z I części badania Interaktywna mapa ośrodków pozaformalnej edukacji przyrodniczej Interaktywna mapa ośrodków pozaformalnej edukacji przyrodniczej zawiera bazę danych placówek oferujących zajęcia m.in. dla grup szkolnych.Jak korzystać z mapy? Na tabliczkach informacyjnych, które ukazują się po kliknięciu ikony ośrodka, można znaleźć dane jego teleadresowe i adres jego strony internetowej. Dodatkową funkcją mapy jest możliwość wyszukania ośrodka leżącego najbliżej osoby zainteresowanej jego odwiedzeniem. Poniżej mapy jest okienko do wpisania kodu pocztowego. Po kliknięciu przycisku „szukaj” wyświetli się fragment mapy z ośrodkami leżącymi najbliżej podanej lokalizacji. Świadomie pominięto na mapie szczegółowe informacje dotyczące oferty zajęć – podlegają one dynamicznym zmianom, które odnotowywane są bezpośrednio na stronach internetowych ośrodków. [Kliknij obraz mapy, aby uzyskać dostęp do funkcji interaktywnych] Jak zgłaszać ośrodki? Mapa nie wyczerpuje informacji o wszystkich ośrodkach przyrodniczej edukacji pozaformalnej działających w Polsce. Przedstawicieli ośrodków, których brakuje na mapie, prosimy o kontakt mailowy – mapaopep@ibe.edu.pl. Po uzyskaniu potrzebnych danych umieścimy Państwa ośrodek na mapie. Co oznaczają kolory ikon? Mapa ośrodków przyrodniczej edukacji pozaformalnej (OPEP) działających w Polsce opracowana została przez Pracownię Przedmiotów Przyrodniczych IBE jako jeden z rezultatów badania „Dobre praktyki w przyrodniczej edukacji pozaformalnej. Badania oferty zajęć przyrodniczych”. Inne materiały Broszura informacyjna "Przyrodnicza edukacja pozaformalna wspiera szkoły w Polsce"O badaniu
Aktualności
W seminarium wzięli udział przedstawiciele ośrodków przyrodniczej edukacji pozaformalnej i środowisk nauczycielskich, przedstawiciele firmy realizującej badanie a także pracownicy Pracowni Przedmiotów Przyrodniczych IBE, którzy zaprezentowali między innymi plany publikacji, które stanowić będą kolejne rezultaty badania.
Seminarium było zrealizowane w ramach projektu „Badanie jakości i efektywności edukacji oraz instytucjonalizacji zaplecza badawczego”, współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
We wrześniu 2012 roku zaplanowane jest seminarium wewnętrzne w IBE, którego celem jest przedstawienie wyników badania a także dyskusja nad planami wykorzystania tych wyników w pracy Pracowni i Instytutu.
W końcu października 2012 roku zaplanowane jest seminarium zewnętrzne z udziałem przedstawicieli badanych ośrodków przyrodniczej edukacji pozaformalnej, Wykonawcy i innych zaproszonych Gości.
Cele I etapu zostały osiągnięte – w Raporcie (przeczytaj skrót) przedstawiono obraz przyrodniczej edukacji pozaformalnej w skali kraju i w skali poszczególnych województw a także kryteria wyboru ośrodków do badania pogłębionego (II część badania). Integralną częścią Raportu jest też lista ośrodków, ustalona na podstawie przyjętych kryteriów, która będzie podstawą dalszej rekrutacji eksperckiej.
Wykonawca przystąpił również do rekrutacji technicznej i eksperckiej. Przeszkoleni obserwatorzy i badacze przystąpią w najbliższym czasie do realizacji II części badania – badania pogłębionego, polegającego na obserwacji zajęć, przeprowadzenia wywiadów pogłębionych z ich organizatorami oraz zebrania opinii o zajęciach od ich uczestników – uczniów i ich opiekunów – nauczycieli.Raporty
Głównym celem I etapu badania było uzyskanie ogólnego obrazu przyrodniczej edukacji pozaformalnej w Polsce, z uwzględnieniem spójności działań podejmowanych przez ośrodki edukacji pozaformalnej z celami kształcenia nowej podstawy programowej przedmiotów przyrodniczych a także kryterialne wytypowanie do badania pogłębionego w II części badania wybranych placówek.
Wyniki I etapu badania są efektem analiz dokumentów i danych zastanych, które uzyskano podczas badań ankietowych przeprowadzonych w 2011 r. przez współpracowników terenowych IBE na terenie całego kraju. Analizą objęto 348 ośrodków edukacji pozaformalnej. Rezultaty analiz zostały zaprezentowane w dwóch wymiarach - uogólnionym na poziomie krajowym oraz szczegółowym na poziomie poszczególnych województw. Cechą charakterystyczną badanych ośrodków jest ich ogromna różnorodność zarówno w aspekcie organizacyjnym jak i dydaktycznym.
Ośrodki najczęściej swoją ofertę kierują do nauczycieli przyrody i biologii oraz w dalszej kolejności geografii. Najmniej propozycji przygotowano dla nauczycieli fizyki i chemii. Ofertę dydaktyczną z reguły opierają na programie własnym, w co piątym ośrodku jednoznacznie twierdzono, że zajęcia przygotowywane są w oparciu o podstawę programową. W katalogu proponowanych w placówkach metod znalazły się zarówno metody podające jak i metody potencjalnie wspierające kształcenie umiejętności. Najczęściej wskazywano zajęcia o charakterze wykładowym, a w dalszej kolejności warsztatowym. Natomiast jako dominujące najczęściej wskazywano warsztaty, zajęcia terenowe oraz wykłady. Podczas zajęć w ośrodkach uczestnikom oferuje się różne materiały i środki dydaktyczne. Ich charakter związany jest ściśle z ofertą metodyczną. Najczęściej są to karty pracy oraz książki, podręczniki i foldery.
Wśród badanych placówek dominują ośrodki Lasów Państwowych oraz związane z edukacją przyrodniczo-leśną, o zróżnicowanym zasięgu; od międzynarodowego po regionalny jak i o zasięgu lokalnym. Zdecydowanie dominują placówki o regionalnym zasięgu na poziomie województwa, a w dalszej kolejności o zasięgu ogólnopolskim. Ośrodki korzystają z różnorodnych form finansowania. Z reguły wskazywano fundusze własne, a w dalszej kolejności pochodzące z jednostek samorządu terytorialnego. Na terenie kraju zdecydowanie dominują zajęcia bezpłatne, o charakterze ciągłym, a w dalszej kolejności cyklicznym.
Równoległym etapem prowadzonych analiz było wyłonienie ośrodków przeznaczonych do badania pogłębionego w oparciu o deklaratywne dane. W tym celu opracowano kryteria wyboru ośrodków do dalszego badania. Na tym etapie ograniczono kryteria kwalifikujące do badania jedynie do tych, odnoszących się bezpośrednio do aspektu programowego i metodycznego prowadzonych zajęć. Następnie przypisano oraz skalibrowano wagi punktowe przyznane poszczególnym kryteriom. Analiza kryterialna danych pozwoliła na przygotowanie wstępnej listy ośrodków wytypowanych do II etapu badań pogłębionych, realizowanych w celu znalezienia przykładów dobrych praktyk w zakresie edukacji przyrodniczej. Zgodnie z SIWZ do II etapu powinno zostać wyłonionych 50 placówek. Na liście umieszczone zostały wszystkie ośrodki, które uwzględniono we wcześniejszych analizach.
W badaniu ‘Dobre praktyki w przyrodniczej edukacji pozaformalnej’ jako dobre praktyki rozumiane będą takie zajęcia i związane z nimi uwarunkowania (instytucjonalne, organizacyjne i finansowe), które:
Na podstawie wyników zarówno na poziomie krajowym jak i wojewódzkim uzyskano uogólniony obraz typowego ośrodka edukacji pozaformalnej, który można opisać jako placówkę wspierającą głównie nauczycieli przyrody lub biologii, konstruującą swą ofertę w oparciu o program własny, proponującą zarówno metodę warsztatową jak i wykład, niekiedy oferującą uczestnikom zajęć karty pracy oraz książki, podręczniki i foldery. Częściej będzie to placówka Lasów Państwowych lub edukacji ekologicznej o zasięgu regionalnym na poziomie województwa, której podstawą finansowania są fundusze własne oraz oferująca bezpłatne zajęcia o charakterze ciągłym.
Interaktywna mapa
Materiały
.
