Społeczne i ekonomiczne uwarunkowania wyborów osób w wieku 19-30 lat dotyczących studiowania. Końcowy raport metodologiczny
- Opublikowano: 29 Paź 2015
Celem niniejszego raportu jest przedstawienie metodologii badań z zakresu opisu preferencji w zakresie studiów wyższych z uwzględnieniem cech społeczno-ekonomicznych młodzieży, trybu kształcenia, typów uczelni i grup kierunków studiów, kształtowania się nakładów na szkolnictwo wyższe (ze strony studentów) oraz kształtowania się kosztów usług edukacyjnych (z perspektywy uczelni) z uwzględnieniem przekrojów kierunkowych i przestrzennych. Działania były realizacją badania naukowego „Społeczne i ekonomiczne uwarunkowania wyborów osób w wieku 19-30 lat dotyczących studiowania” realizowanym przez zespół badawczy z Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego w okresie od 7 lutego 2014 roku do 30 kwietnia 2015 roku. Ze względu na szeroki zakres badania, opis metodologii został podzielony na trzy moduły tematyczne, zgodnie z opisem celu pierwszego w Opisie Przedmiotu Zamówienia (moduł „Preferencje”, „Nakłady” i „Koszty”). W każdym z trzech obszarów, raport opisuje uwarunkowania teoretyczne proponowanej metodologii, zaprezentowano krótki przegląd wybranych podejść metodologicznych na gruncie literatury empirycznej, zaprezentowano metody badawcze, które zastosowano w danym obszarze oraz wskazano źródła danych zastanych i sposoby ich wykorzystania. W każdej z części opisano także ostateczny algorytm postępowania (plan działań).
Społeczne i ekonomiczne uwarunkowania wyborów osób w wieku 19-30 lat dotyczących studiowania
- Opublikowano: 29 Paź 2015
Funkcjonowanie systemu szkolnictwa wyższego ma bardzo znaczące skutki ekonomiczne. Bezpośrednio oddziałuje na indywidualne losy zawodowe absolwentów szkół wyższych wchodzących na rynek pracy oraz na ścieżki karier ponad 170 tys. osób zatrudnionych w tym sektorze. Pośrednio, ale w sposób zasadniczy, oddziałuje na funkcjonowanie całej gospodarki. Determinuje wielkość i strukturę zasobów kapitału ludzkiego, a tym samym wielkość potencjalnej produkcji w gospodarce i wszystkich kategorii pochodnych, takich jak zatrudnienie, bezrobocie, wynagrodzenia itd. Jego zasób i jakość wpływa także na tempo postępu technologicznego, możliwości absorpcji nowych technologii, a tym samym oddziałuje na tempo wzrostu gospodarki opartej na wiedzy. Wysokiej jakości zasób kapitału ludzkiego zwiększa także odusunięto ość gospodarki na szoki, zwiększając jej elastyczność i ułatwiając procesy dostosowań do wahań koniunktury i zmian strukturalnych. Oddziaływanie systemu kształcenia na poziomie wyższym na dobrobyt społeczny wykracza poza wąsko rozumiany wymiar ekonomiczny, gdyż powszechność wykształcenia wyższego jest także skorelowana z dobrobytem pozamaterialnym (w aspekcie zdrowia, bezpieczeństwa publicznego, jakości życia politycznego, ograniczania przestępczości etc.).
Ogólnym kontekstem analiz przedstawionych w książce jest wycena korzyści netto z wykształcenia wyższego w krótkim okresie po ukończeniu kształcenia. Jest to główny punkt odniesienia do decyzji o inwestowaniu w kształcenie. Możliwie precyzyjne obliczenie stopy zwrotu z decyzji edukacyjnych (w ujęciu wartości bieżącej netto czy wewnętrznej stopy zwrotu) jest punktem docelowym rozważań przedstawionych w książce. W literaturze polskiej podejmowano już próby przedstawienia takich rachunków, nigdy jednak w tak kompleksowy sposób (z uwzględnieniem różnego rodzajów kosztów i korzyści) i przy użyciu tak zaawansowanych narzędzi metodologicznych, jak w niniejszej książce.
Szkolne pytania. Wyniki badań nad efektywnością nauczania w klasach IV–VI
- Opublikowano: 10 Lis 2015
W ciągu ostatnich kilku dekad projekty badawcze dotyczące efektywności kształcenia wprowadzone zostały do programu poszukiwań naukowych wielu krajów. Dostarczają one wiedzy o wyznacznikach dobrego nauczania (Townsend, 2007; Hattie, 2009). Dzięki wynikom tego typu badań politycy oświatowi, ale przede wszystkim same szkoły, mogą trafniej formułować plany rozwojowe. Jednak odkryte prawidłowości dotyczą głównie USA i krajów Europy Zachodniej i nie mogą być bezrefleksyjnie przenoszone na polski grunt. Świadomość tego problemu skłoniła Instytut Badań Edukacyjnych do zaplanowania i zrealizowania wieloetapowego, podłużnego Badania szkolnych uwarunkowań efektywności kształcenia (SUEK).
Podłużny charakter oznacza, że w kolejnych etapach badania śledzono losy edukacyjne tej samej grupy uczniów. Badanie zostało zrealizowane w 172 szkołach podstawowych (blisko 300 oddziałów klasowych) w całym kraju. W badaniu wzięło udział około 6000 uczniów, którzy jesienią 2010 roku rozpoczęli naukę w III klasie. Ich losy szkolne były śledzone w kolejnych etapach badania od 2010 do 2014 roku, czyli do progu gimnazjum.
Raport Szkolne pytania przedstawia główne wyniki tego badania.
Pobierz raport w PDF: kliknij tutaj
Popyt na zajęcia dodatkowe w szkołach podstawowych i gimnazjach – badanie dla dziewięciu powiatów w Polsce
- Opublikowano: 30 Paź 2015
W raporcie tym zajmujemy się zagadnieniem gotowości do zapłaty w polskim społeczeństwie za zmiany jakości edukacji na poziomie regionalnym. Wykorzystujemy wyniki badania Wyboru Warunkowego przeprowadzonego na grupie 5183 respondentów, reprezentatywnej dla dziewięciu powiatów. W badaniu tym jakość edukacji opisana jest w postaci dodatkowych zajęć lekcyjnych w szkołach podstawowych i gimnazjach. Do analizy danych użyliśmy wielomianowych modeli logitowych (MNL) oraz mieszanych modeli logitowych (MXL) w przestrzeni pieniężnej. Otrzymane wyniki sugerują, że większość respondentów widziała korzyść w proponowanych zmianach edukacji i deklarowała chęć zapłaty za dodatkowe zajęcia szkolne w postaci podatku lokalnego. Z zaproponowanych zajęć dodatkowych w wymiarze jednej godziny respondenci najwyżej wycenili zajęcia wyrównawcze zarówno w szkołach podstawowych, jak i gimnazjach. Dodatkowo, zbadaliśmy w jaki sposób podział terytorialny oraz zmienne socjo-demograficzne wpływają na gotowość respondentów do zapłaty za zmiany w jakości edukacji. Zgodnie z naszą wiedzą, ten temat nie był jak dotąd analizowany żadnym z krajów Europy Środkowej i Wschodniej.
Finansowanie edukacji wyższej w Europie. Od modelu egalitarnego do elitarnego
- Opublikowano: 30 Paź 2015
Głównym celem niniejszego raportu, jest analiza polityki finansowania edukacji wyższej krajów europejskich. Niniejszy raport koncentruje się na najważniejszych zmianach zachodzących w finansowaniu uczelni, w zakresie poziomu, struktury i mechanizmów alokacji środków pomiędzy uczelnie. Analiza uwzględnia również regulacje prawne związane z poziomem autonomii w osiąganiu celów w kształceniu i badaniach naukowych, które mają wpływ na funkcjonowanie i zachowanie instytucji. Analizie poddana została również zależność między poziomem i strukturą finansowania a osiąganymi efektami w edukacji wyższej.
Raport składa się z dwóch niezależnych części: pierwsza część raportu dotyczy analizy polityki finansowania krajów europejskich w okresie 2001-2013.[1] W części drugiej przedstawiona zostanie analiza porównawcza trzech krajów: Francji, Finlandii i Czech wraz z analizami umieszczonymi w aneksie, która umożliwi bliższe przyjrzenie się systemom finansowania i wielu kluczowym wskaźnikom w wybranych obszarach edukacji wyższej.
W części 1. raportu kluczowym pytaniem jest: jaki jest poziom nakładów poświęcanych na edukację wyższą w poszczególnych krajach europejskich? Jaką część stanowią środki publiczne? Które kraje obecnie wydają najwięcej i które zwiększyły poziom wydatków w ciągu ostatniej dekady w największym stopniu? W kolejnym rozdziale przedstawione zostaną mechanizmy finansowania instytucji szkolnictwa wyższego ze środków publicznych w Europie. Przeanalizowano w nim, w jakim zakresie mechanizmy te opierają się na efektywności oraz w jaki sposób wpływają na konkurencję pomiędzy uczelniami, i zachęcają uczelnie do realizacji priorytetów w obszarze edukacji wyższej. Reformom polityki finansowania edukacji wyższej towarzyszyły zmiany dotyczące zarządzania uczelniami. Wprawdzie władze publiczne nadal odgrywają centralną rolę w regulowaniu i koordynacji rozwiązań w szkolnictwie wyższym w całej Europie (wyjątek stanowi Wielka Brytania), w ostatnich latach stopniowo odchodzi się od szczegółowej kontroli państwa do ukierunkowywania działań uczelni przez instytucje publiczne. W samych uczelniach zaczęto z kolei odchodzić od tradycyjnego zarządzania na zasadach samorządności akademickiej w kierunku nowych modeli samorządności menedżerskiej. Uzupełnieniem analiz dotyczących polityki finansowania edukacji będą procedury rozliczania uczelni ze środków publicznych i wybrane aspekty autonomii uczelni w zakresie zarządzania środkami publicznymi. W rozdziale przeanalizowano zakres regulacji zwłaszcza w obszarze finansowania uczelni i zasady samorządności menedżerskiej i akademickiej w uczelniach europejskich. Wybrano zagadnienie autonomii, ponieważ stanowi ono zasadniczy elementy w programach reform szkolnictwa wyższego i jest bezpośrednio związany z efektywnym wykorzystywaniem środków. W ostatnim rozdziale analizowany będzie wpływ finansowania z punktu widzenia osiągania zamierzonych rezultatów przez systemy edukacji wyższej, gdzie nakłady będą traktowane jako jeden z instrumentów wpływający na główne cele edukacji wyższej czyli dostęp do edukacji i jakość kształcenia i badań.
Na część 2. raportu składają się charakterystyki (ilościowe i jakościowe) trzech wybranych do analizy systemów edukacji wyższej i jej finansowania. W charakterystykach ilościowych umieszczono także odniesienia do Polski (ale nie mają one charakteru porównawczego). Opracowanie rozpoczyna analiza danych zastanych z zakresu demografii, liczby uczelni wyższych i studentów do nich uczęszczających. Dalej następuje opis ewolucji systemów finansowania szkół wyższych. Procesy te zostały zobrazowane na schemacie i opatrzone odpowiednim komentarzem. Kolejny podrozdział skupia się na prezentacji celów stawianych przed sektorem edukacji wyższej w każdym z państw - doprowadza do to identyfikacji ich wspólnych płaszczyzn. Nie mogło w tej części zabraknąć również analizy głównych dochodów uczelni oraz identyfikacji obecnie stosowanych mechanizmów dystrybucji środków publicznych i sposobów ich alokacji. Dalsza część analizy ogniskuje się na zagadnieniach związanych z programami wsparcia studentów i ich rodzin oraz opłat za studia. Na zakończenie przedstawiono obszary działalności uczelni, które podlegają ocenie przez powołane do tego specjalne agencje rządowe.
W podsumowaniu zebrano główne wnioski płynące z przeprowadzonych analiz.
Dołożono wszelkiej staranności, aby zrozumieć założenia oraz zasady funkcjonowania i finansowania poszczególnych systemów, ale z pewnością mogły się tu zdarzyć błędy interpretacyjne.
Do niniejszego opracowania dołączony został Aneks, w którym Czytelnik odnajdzie 3 dokumenty; każdy z nich skupia się na jednym z wybranych do analizy systemów (czeskim, fińskim i francuskim). Zostały one wykonane przez: Marka Kwieka, Kazimierza Musiała oraz Pawła Modrzyńskiego zajmujących się w swojej pracy naukowo-badawczej zagadnieniami organizacji i finansowania sektora uczelni wyższych w tych krajach.
[1]Analiza obejmuje 25 krajów europejskich (w tym należące do UE oraz kraje kandydujące do UE lub stowarzyszone z Europejskim Obszarem Gospodarczym. W niektórych analizach uwzględniona została mniejsza liczba krajów ze względu na niedostępność danych. Dane ilościowe oparto na bazie Eurostat.
