Opublikowano: 28 Kwi 2011

27 kwietnia 2011 r. w Instytucie Badań Edukacyjnych odbyło się kolejne seminarium z cyklu Badania i polityka edukacyjna zatytułowane „Odnoszenie egzaminów językowych do Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego (ESOKJ)”. Celem seminarium było przeprowadzenie dyskusji na temat korzyści i wyzwań związanych z uruchomieniem formalnego procesu odnoszenia egzaminów językowych do ESOKJ. W seminarium uczestniczyło ponad 80 osób z całej Polski, w tym przedstawiciele uczelni wyższych i Ministerstwa Edukacji Narodowej, pracownicy Centralnej Komisji Egzaminacyjnej, Okręgowych Komisji Egzaminacyjnych, Ośrodka Rozwoju Edukacji, Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji oraz Europejskiego Centrum Języków Nowożytnych Rady Europy w Grazu.

Połączenie środowisk badaczy oraz dydaktyków pozwoliło na zaprezentowanie problemów związanych z ocenianiem umiejętności językowych oraz ich sprawdzaniem przez osoby zaangażowane w ten proces. Głównym ekspertem seminarium był dr Waldemar Martyniuk, dyrektor wykonawczy Europejskiego Centrum Języków Nowożytnych Rady Europy w Grazu (www.ecml.at), ekspert w obszarze programów, podręczników i sprawdzania znajomości języka polskiego jako ojczystego i jako obcego, autor tłumaczenia Europejskiego Opisu Kształcenia Językowego na język polski. Podczas seminarium dokonał prezentacji projektów realizowanych w latach 2008-2011 w jego instytucji. Powołane 16 lat temu Centrum w Grazu jest jedyną tego typu instytucją na świecie.

Dr Martyniuk podkreślił znaczenie podejścia, w którym uczeń i jego indywidualne potrzeby stawiane są na pierwszym miejscu i rozwijane są jego różnojęzyczne kompetencje. Nacisk kładziony jest tu na kompetencje ogólnojęzykowe, nie zaś na konkretny język obcy.

Prezentując zasady odnoszenia egzaminów językowych do ESOKJ główny prelegent podkreślił, że choć ESOKJ jest dokumentem prezentującym wieloaspektowe spojrzenie na proces uczenia się języka obcego, zazwyczaj wykorzystywany jest jedynie w kontekście oceniania poziomu kompetencji językowych uczniów. Dr Martyniuk wspomniał także o wydanym przez Radę Europy (www.coe.int/lang) dokumencie zatytułowanym Manual for Relating Language Examinations to the Common European Framework of Reference for Languages: Learning, Teaching, Assessment (CEFR), który może być pomocny i powinien być wykorzystywany w procesie odnoszenia egzaminów zewnętrznych do ESOKJ. Co istotne, w ten proces powinni być zaangażowani psychometrycy i psychologowie, tak aby na etapie standaryzacji móc potwierdzić trafność odniesienia przy pomocy analizy danych liczbowych. Na koniec dr Martyniuk zachęcił do organizacji warsztatów służących standaryzacji systemu oceniania kompetencji językowych, jako dobrego forum wymiany doświadczeń w ocenianiu wypowiedzi ustnych i pisemnych.

Następnie dr Magdalena Szpotowicz, lider zespołu języków obcych w IBE, oraz współautor podstawy programowej dla języka obcego nowożytnego, zaprezentowała (prezentacja w formacie PDF), w jaki sposób zespół autorów podstawy programowej odniósł się do ESOKJ w tym dokumencie. Po pierwsze, cele ogólne i szczegółowe podstawy programowej nawiązują do zawartej w ESOKJ koncepcji komunikacyjnej kompetencji językowej. Po drugie, podstawa programowa określa poziomy biegłości językowej zbliżone do poziomów ESOKJ. Prelegentka wspomniała też o dwóch badaniach prowadzonych obecnie przez Pracownię Języków Obcych, w których nawiązanie do poziomów ESOKJ też jest obecne. Są to: Europejskie Badanie Kompetencji Językowych oraz badanie wypowiedzi ustnej gimnazjalistów.

W kolejnej prezentacji pani Barbara Czarnecka-Cicha przedstawiła (prezentacja w formacie PDF) pierwsze polskie doświadczenia odnoszenia egzaminów zewnętrznych do ESOKJ. Są to doświadczenia z lat 2004-2005, kiedy to pilotując roboczą wersję wspomnianego już dokumentu Manual for Relating Language Examinations to the Common European Framework of Reference for Languages: Learning, Teaching, Assessment (CEFR) polscy eksperci pod kierunkiem prelegentki podjęli prace nad pierwszymi etapami procesu odnoszenia. Zbadano wtedy aktualny egzamin maturalny pod kątem zgodności z ESOKJ poszczególnych umiejętności językowych na obu poziomach matury (podstawowym i rozszerzonym). Z przeprowadzonych wówczas wstępnych badań wynikało, że na poziomie podstawowym matura odpowiada mniej więcej poziomowi B1, a na rozszerzonym B2+.

Czwarta prezentacja poprowadzona była przez dr Marcina Smolika z UMSC, eksperta w dziedzinie sprawdzania umiejętności językowych, oraz panią Beatę Trzcińską z Centralnej Komisji Egzaminacyjnej (prezentacja w formacie PDF). Sesja ta miała na celu przedstawienie zmian w systemie egzaminów zewnętrznych z języków obcych nowożytnych w latach 2012-2015, ze szczególnym wskazaniem na to, w jaki sposób egzaminy językowe będą nawiązywać do ESOKJ. Przedstawiono tu nie tylko strukturę poszczególnych typów zadań wraz z ich przykładami, ale omówiono również wybrane kryteria oceniania poszczególnych umiejętności. Prelegenci wskazywali na najczęściej pojawiające się problemy z odniesieniem zewnętrznych egzaminów językowych do ESOKJ, m.in. to, że skale nie zawsze są odpowiednie dla danej grupy wiekowej oraz na fakt, że brakuje deskryptorów do opisu jednego z czterech wprowadzonych w ESOKJ działań językowych - mediacji. Na zakończenie tej sesji dr Marcin Smolik przedstawił listę korzyści i wyzwań związanych z podjęciem na nowo prac nad systemem odnoszenia egzaminów zewnętrznych do ESOKJ w Polsce.

Druga część spotkania poświęcona była dyskusji panelowej, w której udział wzięli wszyscy prelegenci. Starali się odpowiedzieć na pytanie jakie korzyści wynikają z odnoszenia egzaminów językowych do ESOKJ. Dr Martyniuk wskazał na fakt, że prace nad odnoszeniem egzaminów do ESOKJ muszą być poprzedzone weryfikacją jakości egzaminów, m.in. pod względem trafności i rzetelności. Zatem podstawową korzyścią wynikającą z tego procesu będzie dbałość o zapewnienie wysokiej jakości egzaminów językowych.

Należy również pamiętać, że przypisywanie z góry poziomu ze skali ESOKJ do egzaminu jest sztucznym zabiegiem. Poziom egzaminu powinien wynikać z możliwości uczniów na danym etapie i być określany dopiero na końcu procesu odnoszenia. W przypadku braku wskaźników dla poziomu wynikającego z umiejętności uczniów, np. dla uczniów młodszych klas szkoły podstawowej, dr Martyniuk zachęcał do tworzenia i kalibrowania własnych wskaźników i publikowania ich na forum międzynarodowym.