Koszty edukacji ponadgimnazjalnej i policealnej - raport

Opublikowano: 20 Sie 2014

Niniejszy raport jest kontynuacją – biorąc pod uwagę kolejne etapy kształcenia – analiz przedstawionych w opracowaniu „Koszty edukacji od przedszkola do gimnazjum” z 2013 roku. W przeciwieństwie jednak do poprzedniej pracy, w tej zajmujemy się finansowaniem edukacji bardziej zróżnicowanej. W szkolnictwie ponadgimnazjalnym mamy bowiem do czynienia ze szkołami ogólnokształcącymi i prowadzącymi kształcenie zawodowe a w ramach tych ostatnich z zasadniczymi szkołami zawodowymi, technikami i szkołami policealnymi. Dodatkowo, obok wymienionych szkół istnieją szkoły specjalne, w których kształci się młodzież wymagająca szczególnych warunków nauki ze względu na niepełnosprawność. Występowanie różnych typów szkół na poziomie ponadgimnazjalnym, zwiększa zróżnicowanie nakładów ponoszonych na kształcenie różnych grup uczniów tak ze względu na różny charakter kształcenia, jak i ze względu na różny okres jego trwania.

W szkolnictwie ponadgimnazjalnym występuje znaczne zróżnicowanie kosztów kształcenia, uwarunkowane typem i kierunkiem kształcenia, zamożnością i preferencjami samorządów oraz wyborami młodych osób i zamożnością ich rodzin. W raporcie podjęto się analiz nakładów na edukację ponadgimnazjalną spodziewając się zatem, że mogą się one wyraźnie różnić się ze względu na wymienione czynniki. Uczyniono jednak jeden wyjątek – dla kształcenia przez pracodawców – bo zarówno mechanizm, jak i koszty tego typu kształcenia nie są znane i należycie opisane. Wybrano rzemiosło, które od lat realizuje naukę zawodu u pracodawcy i dysponuje odpowiednim doświadczeniem w tym zakresie.

Z drugiej strony w niniejszym raporcie pokazano, w jakim stopniu nakłady na szkolnictwo ponadgimnazjalne kształtują się podobnie do nakładów ponoszonych w innych krajach Unii Europejskiej i OECD. Dlatego dokonano porównania z nimi od strony wyników finansowych – wielkości i proporcji nakładów (w stosunku do ogółu państw OECD) oraz mechanizmów i wielkości nakładów w kilku przypadkach specjalnie wybranych krajów, cechujących się różnymi rozwiązaniami instytucjonalnymi i relatywnie dobrą oceną wyników kształcenia zawodowego, które – jak sądzimy – może dość silnie wpływać na kosztochłonność. Ich analiza może być punktem odniesienia dla oceny wielkości nakładów na szkolnictwo ponadgimnazjalne i sposobu ich kształtowania w Polsce. Zwłaszcza udział kształcenia zawodowego i stosowane w nim rozwiązania prawne i finansowe mogą znacząco wpływać na poziom kosztów całości edukacji ponadgimnazjalnej.

Zdecydowano, biorąc pod uwagę specyfikę systemów edukacyjnych na poziomie średnim, a szczególnie edukacji zawodowej, że finansowanie polskiego systemu edukacji na poziomie ponadgimnazjalnym i policealnym zostanie zilustrowane na tle trzech krajów: Czech, Francji i Niemiec. Przedstawione przykłady są tylko tłem dla analiz krajowych.
W niniejszym raporcie dokonano identyfikacji i podstawowej analizy wydatków na kształcenie w szkołach ponadgimnazjalnych: zarówno publicznych, jak i prywatnych w Polsce w roku 2012, na podstawie danych zastanych (Ministerstwa Finansów, GUS) oraz badań (wstępnych wyników pochodzących z badania BECKER: „Badanie ekonomicznych uwarunkowań celów i kierunków alokacji nakładów na edukację realizowanych przez podmioty publiczne i prywatne w Polsce”, prowadzonego przez Zespół Ekonomii Edukacji IBE) odnoszących się do wydatków gospodarstw domowych oraz analiz kosztów kształcenia w rzemiośle).