W Krakowie o lekturach

• Czym jest akt lektury? W ogóle, ale szczególnie w praktyce krytycznej oraz dydaktycznej
• Na czym polega specyfika lektury krytycznej?
• Jaki jest udział spontaniczności i emocji w lekturze krytycznej i szkolnej?
• Czy lektury można nauczyć? Jakie są jej reguły? (czy w ogóle istnieją?)
• Jakie wyzwania stoją przed nauczycielami i krytykami w dobie (domniemanego?) bankructwa humanistyki?

Na pytania te odpowiadali w swoich referatach uczeni zajmujący się metodyką, dydaktyką i krytyką literacką z różnych ośrodków naukowych z całej Polski. W seminarium jako referenci i słuchacze wzięli udział członkowie Pracowni Narzędzi Dydaktycznych i Pracowni Języka Polskiego IBE.

Podczas otwarcia seminarium w środę 7 grudnia uczestników licznie zebranych w sali Collegium Maius powitali dziekan Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego prof. dr hab. Jacek Popiel i dyrektor IBE dr hab. Michał Federowicz. Następnie prof. dr hab. Anna Burzyńska wygłosiła wykład inauguracyjny „Doświadczenie lektury", stanowiący wprowadzenie w problematykę seminarium.

Podczas sesji plenarnej „Czytelnik i jego lektura" prof. dr hab. Zofia Budrewicz z krakowskiego Uniwersytetu Pedagogicznego w wystąpieniu „Odbiorca szkolnej lektury jako podmiot doświadczający" podkreślała wagę doświadczenia lekturowego w procesie edukacji polonistycznej, szczególnie w dobie kryzysu. Prof. dr hab. Piotr Śliwiński (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza) w referacie „Adoracja czy rewizja? O stosunku do pisarzy pierwszorzędnych" zastanawiał się nad tym, w jaki sposób należy traktować kanon lektur szkolnych. Dr Krystyna Koziołek z Uniwersytetu Śląskiego w wystąpieniu „Scena pierwotna lektury" rozważała możliwości adaptacji kategorii sceny pierwotnej do dydaktyki szkolnej. Dr Witold Bobiński (UJ, IBE) w referacie „Co wolno krytyce, to i dydaktyce? Uroki i manowce wartościowania" omawiał zależności pomiędzy krytyką literacką a dydaktyką. Na zakończenie sesji plenarnej Adam Brożek (IBE) zaprezentował wybrane zadania z próbnego egzaminu gimnazjalnego, który zbiegł się w czasie z terminem konferencji. Dyskusja po sesji skupiła się głównie wokół zaprezentowanych zadań egzaminacyjnych.

Po przerwie rozpoczęły się sesje w grupach tematycznych – w sali Collegium Maius odbywała się sesja pod hasłem „Poezja jako wyzwanie", a w budynku Wydziału Polonistyki UJ przy Gołębiej dr hab. Krzysztof Biedrzycki (UJ, IBE) poprowadził sesję tematyczną „Czytane inaczej". Dr Marta Rusek z UJ w referacie „Czytanie jako podróż – perspektywa edukacyjna" omawiała potrzebę podróży lekturowych rozumianych metaforycznie; natomiast Ewelina Strawa z UJ w wystąpieniu „Czytanie jako twórcze działanie, czyli uczeń krytykiem, badaczem, interpretatorem literatury" przedstawiła możliwości metody projektu edukacyjnego na przykładzie podróży lekturowych rozumianych dosłownie (program Literacki Atlas Polski). Dr Dawid Osiński (IBE, UW) w referacie „Czytanie Sienkiewicza. Między dydaktyką a krytyką lektury" zaprezentował wyniki kwerendy kilkunastu podręczników do języka polskiego dla gimnazjum dostosowanych do aktualnej podstawy programowej. Dr Magdalena Marzec (Katolicki Uniwersytet Lubelski) w wystąpieniu „Pani Bovary to ja! – biografia pisarza jako kontekst dla czytania literatury w szkole ponadgimnazjalnej" zwróciła uwagę na istotność kontekstu biograficznego w lekturze tekstu. Sesję zamknęły referaty Karoliny Kwak (UJ) „Czytelnik niepokorny i przewodnik nieustraszony, czyli uczeń i nauczyciel w lekturowym chaosie" i Katarzyny Trzeciak (UJ) „Młotek Heideggera i wraki Kantora, czyli o potrzebie (?) lektury tekstów trudnych" [zobacz wykład i przejdź do relacji filmowych]. Dyskusja po sesji dotyczyła roli szkoły w dobie kryzysu czytelnictwa, pojawiały się w niej postulaty zmian strukturalnych w nauczaniu języka polskiego i literatury.
Relacja wideo z dyskusju
Rozmowy były kontynuowane podczas uroczystej kolacji, która zakończyła pierwszy dzień seminarium. 

Drugi dzień seminarium rozpoczął się sesjami tematycznymi – w Collegium Maius odbyła się sesja zatytułowana „Lektura i doświadczenie", a w sali przy Gołębiej – „Odwaga lektury", której przewodniczyła prof. dr hab. Ewa Jaskółowa (UŚ). Prof. dr hab. Leszek Jazownik z Uniwersytetu Zielonogórskiego w referacie „Uczeń w roli historyka literatury, krytyka literackiego i »zwykłego« czytelnika" podkreślał znaczenie refleksji narratologicznej i zwrotu kulturowo-antropologicznego w procesie edukacji. Dr Anna Włodarczyk (UJ) w wystąpieniu „Etyczne aspekty doświadczenia tekstu. Akt lektury wobec innej narracji" omówiła znaczenie narracji dla lektury na przykładzie powieści „Gnój" Wojciecha Kuczoka „Gnój" i „Lala" Jacka Dehnela. Dr Dariusz Szczukowski z Uniwersytetu Gdańskiego wygłosił referat „Lektura jak zwierciadło. O możliwościach i ograniczeniach neopragmatyzmu w dydaktyce szkolnej". Elżbieta Piątek (UJ) w wystąpieniu „Nowa wrażliwość kulturowa, czyli dlaczego żadna lista lektur się nie sprawdzi?" zwróciła zaś uwagę na poprawność polityczną w odniesieniu do lektur, w tym na znaczenie zawartych w tekstach stereotypów. Dyskusja, która wywiązała się po sesji, dotyczyła nie tylko tematyki wystąpień, lecz także sposobu kształtowania aktualnej podstawy programowej.


Seminarium zamknęła sesja plenarna „Role i zadania czytelnika", którą rozpoczął prof. dr hab. Wojciech Ligęza (UJ) wystąpieniem „Krytyk jako czytelnik". Dr Dorota Kozicka (UJ) w referacie „Między praktyką artystyczną i ideologiczną – recepcja krytyczna prozy najnowszej" omówiła zagadnienia związane z odbiorem powieści „Lubiewo" Michała Witkowskiego. Sesję zamknęły dwa wystąpienia o uzupełniających się tytułach: dr hab. Anna Janus-Sitarz (UJ) wygłosiła referat „Nauczyciel w roli krytyka", natomiast dr hab. Krzysztof Biedrzycki – referat „Krytyk w roli nauczyciela". Dyskusja dotycząca m.in. roli krytyki, nowego języka literatury i postaw wobec niego zajmowanych była tak żywa, że wykroczyła poza zaplanowane ramy czasowe.