O badaniu

O badaniu

Badaniem objęto wszystkie szkoły gimnazjalne i ponadgimnazjalne w Polsce, o których udało się zdobyć informację, że w roku szkolnym 2013/2014 lub kilka lat wcześniej nauczały filozofii. Przyjęto, że może to być nauczanie w dowolnej formie instytucjonalnej. Z zakresu tego wyłączono jednak przedmiot etyka, ze względu na odmienność związanej z tym przedmiotem problematyki.

Badaniem nie objęto szkół podstawowych z filozofią, ponieważ zgodnie ze wstępnymi informacjami jest ich w Polsce mniej niż 10; szkół podstawowych może zaś dotyczyć np. badanie realizacji projektów związanych z edukacją filozoficzną w szkołach podstawowych.

Punktem wyjścia badania były dane z Systemu Informacji Oświatowej. Ponadto o nauczaniu filozofii dowiadywano się od samych nauczycieli i dyrektorów. Następnie – po stworzeniu zwerfykowanej listy „szkół z filozofią” – poproszono wszystkie szkoły w Polsce (za pośrednictwem kuratoriów lub bezpośredniego mailingu) o kontakt w przypadku, gdyby „szkoła z filozofią” nie znajdowała się na liście.

Zgodnie z przyjętym planem badanie podzielono na trzy etapy.

1. Pierwszy etap badania to badanie ankietowe obejmujące dyrektorów oraz nauczycieli filozofii ze wszystkich szkół, w których nauczana jest filozofia (V-VI, XI-X 2014).
2. Drugi etap to wywiady pogłębione z dyrektorami i nauczycielami z 16 wybranych szkół (po 1 z województwa) (VI-VIII 2014).
3. Trzeci etap to debata z ekspertami (XI 2014).

Wyniki badania zostały zaprezentowane w raporcie, który ukazał się w czerwcu 2015 r. Mogą one stanowić podstawę do sformułowania strategii dotyczącej edukacji filozoficznej w Polsce.

Cele badania

Celem badania było sprawdzenie, jakie szkoły uczące na III i IV etapie edukacyjnym, w jaki sposób i dlaczego prowadzą nauczanie filozofii oraz jaką rolę w tym nauczaniu odgrywa podstawa programowa przedmiotu filozofia. Pozwoliło to rozpoznać problemy dotyczące wprowadzania i realizowania nauczania filozofii w tych szkołach, a także związane z tym dobre praktyki.

Wykonawcy

Wykonawcy

Badanie wykonał Instytut Badań Edukacyjnych w ramach projektu Badanie jakości i efektywności edukacji oraz instytucjonalizacja zaplecza badawczego, finansowanego ze środków Europejskiej Funduszu Społecznego.

Realizowały je następujące osoby:

• opiekun naukowy badania: dr hab. Jolanta Choińska-Mika, prof. UW
• koordynator badania: dr Marcin Trepczyński
• Alina Stanaszek
• Magdalena Grudniewska
• Iwona Gmaj

Ponadto do realizacji znacznie przyczynili się: Dominik Mytkowski, Jarosław Rosiński, Paulina Okołów, Krzysztof Bulkowski, Michał Męziński oraz Współpracownicy Terenowi IBE.

Raport

Nauczanie filozofii na III i IV etapie edukacyjnym - raport: pobierz raport

Raport prezentuje wyniki Badania nauczania filozofii w gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych. Badanie wykazało, że w roku szkolnym 2013/2014 spośród 14.377 szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych w Polsce filozofii nauczano tylko w 196 szkołach (41 gimnazjów i 155 szkół ponadgimnazjalnych), w tym – zgodnie z informacjami od dyrektorów tych szkół – tylko w 18 liceach nauczano jej w ramach przedmiotu filozofia w zakresie rozszerzonym.

Jako główne motywacje stojące za wprowadzeniem filozofii do swoich szkół dyrektorzy wskazują najczęściej chęć rozwijania u uczniów myślenia oraz zapewnienia im erudycyjnego wykształcenia. Najczęściej wskazywanymi przez dyrektorów czynnikami utrudniającymi wprowadzenie filozofii do szkoły są obciążenie godzinowe uczniów oraz ograniczony przydział godzin. Najczęściej podawanym czynnikiem ułatwiającym jest zaś otwartość nauczycieli i zasoby kadrowe.

Najczęściej wskazywanym przez nauczycieli jako najważniejszy celem nauczania filozofii jest samodzielne i twórcze myślenie. Zdaniem większości nauczycieli, jeśli uczniowie biorą udział w zajęciach z filozofii dobrowolnie, to decydują się na to, ponieważ lubią dyskutować i ciekawią ich zagadnienia poruszane na zajęciach, a sama filozofia wydaje im się atrakcyjną dziedziną. Tylko co czwarty nauczyciel uważa, że motywacją uczniów jest przygotowanie się do matury z filozofii.

Załącznik 1. Ankieta dla dyrektorów pobierz
Załącznik 2. Ankieta dla nauczycieli pobierz
Załącznik 3. Scenariusz wywiadu pogłębionego z dyrektorem pobierz
Załącznik 4. Scenariusz wywiadu pogłębionego z nauczycielem filozofii pobierz