Trzy pytania do Marcina Karpińskiego

Opublikowano: 29 Maj 2013

Rozmowa z Marcinem Karpińskim, liderem Pracowni Matematycznej IBE o matematycznych kompetencjach gimnazjalistów

Tegoroczna Diagnoza Kompetencji Gimnazjalistów IBE pokazała, że zadanie o nietypowej konstrukcji okazało się dla uczniów łatwe. Z kolei zadania wymagające nieoczywistej strategii rozwiązania były dla nich najtrudniejsze. Wygląda to pozornie na sprzeczność. Jak to wyjaśnić?

Nietypowa konstrukcja zadania, o którym mowa w tym pytaniu, polegała na samej formie zadania pytania. Treść nie była aż tak nietypowa. Krótko mówiąc, w zadaniu zamkniętym uczeń musiał nie tylko wskazać odpowiedź, ale także wybrać właściwe uzasadnienie z podanego zestawu argumentów. Baliśmy się, że część uczniów nie zrozumie tak złożonego polecenia. Okazało się, że nie mieli z tym żadnych kłopotów.
Najtrudniejszym zadaniem w arkuszu okazało się zadanie otwarte, wymagające nie tylko dobranie odpowiedniej strategii rozwiązania, ale także wprawy w posługiwaniu się procentami, zależnościami stereometrycznymi.

Co należy uwzględniać w nauczaniu matematyki, by uczniowie potrafili skuteczniej poszukiwać własnych rozwiązań, a nie opierali się jedynie na utrwalonych algorytmach?

W odpowiedzi na to pytanie kryje się niemały fragment sztuki nauczania matematyki. Nie da się oczywiście w kilku zdaniach opisać wszystkich cech nauczania matematyki potrzebnych do zrealizowania tego celu.
Z grubsza mówiąc, chodzi o to, by umiejętnie dobrać proporcje czasu przeznaczonego na ćwiczenie podstawowych narzędzi matematycznych oraz przeznaczonego na rozwijanie umiejętności użycia tych narzędzi przy rozwiązywaniu problemów matematycznych (w tym umiejętność dobrania odpowiedniego narzędzia).
Z naszych badań wynika, że gdy nauczanie skupione jest na ćwiczeniu i zapamiętywaniu metod rozwiązania kolejnych typów zadań (czyli na uczeniu algorytmów), znaczna część uczniów traci odwagę do samodzielnego poszukiwania rozwiązań. Starają się raczej przypomnieć sobie, jak takie zadanie rozwiązywali w klasie. Ich kreatywność bywa dużo mniejsza od tych uczniów, którzy znają mniej algorytmów i, wiedząc o tym, nie szukają ich w pamięci – próbują sami dojść do rozwiązania problemu.

Dlaczego geometria wydaje się gimnazjalistom trudna, a radzą sobie z nią całkiem nieźle? Jak nauczyciele mogą wpłynąć na to, by uczniowie przestali się bać tej dziedziny matematyki.

Odpowiedź na to pytanie jest związana z odpowiedzią na pytanie pierwsze. Zadania geometryczne bardzo często nie mają algorytmicznych rozwiązań. Niemal każde jest wymaga innego podejścia. Trzeba samemu znaleźć „sposób" na rozwiązanie. Spora część uczniów boi się zadań geometrycznych, bo bez algorytmu czują się niepewnie.

Raporty przedmiotowe z Diagnozy Kompetencji Gimnazjalistów 2012