Finansowanie edukacji wyższej w wybranych krajach europejskich. Od modelu egalitarnego do elitarnego

finansowanie edukacji wyszej

Cele badania

Cele badania

Badanie ma na celu analizę polityki finansowania szkolnictwa wyższego i przeprowadzanych w tym obszarze reform w wybranych krajach europejskich (Francji, Finlandii i Republice Czeskiej). Naszą ambicją jest nie tylko dostarczenie przeglądu najważniejszych zmian zachodzących w finansowaniu uczelni, porównanie struktur systemów finansowania i wzajemnego oddziaływania mechanizmów alokacji środków, ale także zbadanie zależności między wdrażanymi reformami i wynikami szkół wyższych. Badanie ma za zadanie identyfikowanie poziomu, źródeł nakładów na szkolnictwo wyższe i mechanizmów ich alokacji oraz efektów prowadzonej polityki.

W przedstawionych krajach analiza będzie uwzględniała diagnozę stanu przed reformami, przyczyny przeprowadzanych zmian oraz efekty krótko- i długookresowe. W opracowaniach podjęta zostanie próba odpowiedzi na pytanie dotyczące wpływu przyjętych rozwiązań na efektywność systemu kształcenia. Efektem końcowym będzie wyznaczenie wspólnej płaszczyzny do porównań poszczególnych systemów i wnioskowania na tej podstawie o skutkach poszczególnych mechanizmów finansowania szkolnictwa wyższego, co pozwoli na przedstawienie rekomendacji dla polityki finansowania szkolnictwa wyższego w Polsce.

Pytania badawcze

Pytania badawcze:

Jakie modele finansowania szkół wyższych występują w analizowanych krajach i jak ewoluują w czasie?
W jakim stopniu poziom finansowania i mechanizmy alokacji wpływają na dostęp do wyższego wykształcenia oraz na jakość kształcenia i badań?
Jak organizacja systemu finansowania edukacji wyższej wpływa na rozwiązania stosowane w uczelniach i postępowanie naukowców?
W jaki sposób przyjęty w Europie kierunek reform finansów wpływa na rynek edukacji wyższej?
Jakie są determinanty (polityczne, ekonomiczne, społeczne) reform w obszarze finansów edukacji wyższej ?

Problemy badawcze

Problemy badawcze

Każdy z trzech raportów będzie koncertował się na następujących problemach:

1. System finansowania szkół wyższych i jego ewolucja od lat 90.:

poziom nakładów, udział wydatków na szkolnictwo wyższe w PKB,
dywersyfikacja źródeł dochodu (udział władz centralnych, regionalnych, podmiotów prywatnych),
mechanizmy alokacji środków między uczelniami (ze względu na: typ uczelni – (prywatne/publiczne, uniwersyteckie/zawodowe, kierunki kształcenia),
mechanizmy alokacji wewnątrz uczelni; mechanizm finansowania instytucji i pracowników uczelni,
ilościowe i jakościowe elementy w algorytmach finansowania uczelni,
mechanizmy finansowania dydaktyki vs. badań,
współpłacenie za studia (cost-sharing); systemy wsparcia finansowego studentów,
ocena przyjętych rozwiązań w zakresie finansowania rozpatrywana z punktu widzenia realizacji celów edukacji wyższej (poziomu kształcenia i badań) w krótkiej i w długiej perspektywie czasowej,
ocena wpływu mechanizmów finansowania na rynek uczelni (dywersyfikacja potencjału uczelni).

2. Rynek edukacji wyższej:

instytucjonalny profil szkół wyższych (wielkość uczelni i rynku edukacji wyższej, misja, instytucje o charakterze badawczym/dydaktycznym, prywatne/publiczne),
liczba studentów (według typu uczelni i trybu studiów, grup kierunków; demograficzna charakterystyka uczących się),
wielkość i struktura kadry: system zatrudniania i wynagradzania pracowników (długość zatrudnienia, mobilność, awans, system wynagradzania, kryteria oceny, obciążenie dydaktyką).

3. Rozwiązania organizacyjne i prawne:

zarządzanie uczelnią (wybory władz, struktury zarządzania, udział interesariuszy zewnętrznych, centralizacja/decentralizacja); autonomia uczelni (w zakresie: własności infrastruktury, kształtowania programów, wydatkowania środków, możliwości określania warunków zatrudnienia pracowników i warunków rekrutacji),
systemy/strategie zapewniania jakości i kontroli poziomu kształcenia i badań na poziomie wyższym (monitoring dydaktyki, działalności badawczej),
„strategie dostosowawcze na poziomie uczelni” – innowacyjne rozwiązania z obszaru finansowania i zarządzania wpływające np. na wzrost jakości uczelni (opcjonalnie),
współpraca uczelni z otoczeniem,
poparcie polityczne i społeczne w dziedzinie reform finansowania edukacji wyższej (opcjonalnie).

Powstałe analizy będą podstawą do opracowania przez badaczy Zespołu Ekonomii Edukacji przeglądowego raportu, w którym uwaga będzie skupiona na następujących zagadnieniach:

ścieżki ewolucji modeli edukacji wyższej w Europie – w obszarze finansowania i zarządzania uczelniami,
przegląd badań dotyczący mechanizmów finansowania rozpatrywany z punktu widzenia realizacji celów przez szkoły wyższe,
badanie panelowe dla krajów UE dotyczące nakładów i wyników edukacji wyższej obejmujące lata 2000-2012 na podstawie danych OECD, Eurostat, Eurydice, UNESCO; badanie poziomu dywersyfikacji szkół wyższych w Polsce,
„uniwersytety przyszłości” – rekomendacje rozwiązań systemowych w zakresie finansowania uczelni w Polsce.

Harmonogram

Harmonogram badania

Powstanie raportów – grudzień 2014 roku.
Raport przeglądowy opracowany przez badaczy ZEE – II kwartał 2015 roku.

Instytucjonalne wsparcie badania
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.