O badaniu

O badaniu

Mowa, czytanie i pisanie to podstawowe formy komunikacji językowej, pozostające ze sobą w ścisłym związku, zwłaszcza u progu edukacji. Kompetencje w tym zakresie będą warunkować kolejne sukcesy dziecka na różnych etapach i w różnych domenach edukacji.

Dzieci, ucząc się, bazują na tym, co już potrafią – od tego, jak radzą sobie z mową, czytaniem i pisaniem zależy łatwość, z jaką będą przyswajać wiedzę na kolejnych etapach edukacji.

Okres przedszkolny i wczesnoszkolny jest kluczowy dla rozpoznania indywidualnych możliwości dziecka, jego mocnych i słabych stron, a działania wspomagające rozwój, podejmowane w tym zakresie stwarzają największe możliwości zapobiegania wielu potencjalnym trudnościom.

Dobra diagnoza edukacyjna, dokonana przez nauczyciela, a także psychologa, pedagoga i logopedę jest ważnym krokiem ku wyrównaniu szans edukacyjnych, pozwalając odpowiednio wcześnie podjąć efektywne działania profilaktyczne wobec potencjalnych zaburzeń uczenia się. Podjęcie działań pomocowych w zakresie wspomagania rozwoju dziecka jest najbardziej efektywną i najtańszą formą pomocy, ma także konsekwencje wykraczające poza „czyste” szkolne osiągnięcia, zapobiegając wtórnym skutków emocjonalnym ewentualnych trudności, na jakie mogą napotkać dzieci rozpoczynające edukację „na słabszych pozycjach”.
Polskie poradnie psychologiczno-pedagogiczne nie dysponują jak dotąd nowoczesnymi narzędziami diagnostycznymi, które pozwoliłyby w kompleksowy sposób scharakteryzować kluczowe kompetencje komunikacyjne dziecka – mowę, czytanie i pisanie, a także sprawności poznawcze leżące u ich podstaw. Zespól SZU z IBE podjął się przygotowania koncepcyjnego, a także opracowania i standaryzacji baterii testów ukierunkowanych na charakterystykę wymienionych obszarów rozwoju.

Realizowane badanie pozwoli podnieść poziom wiedzy w omawianym wyżej zakresie, poprzez znalezienie odpowiedzi na następujące pytania:

1. Jaki jest poziom umiejętności w zakresie wczesnego czytania i pisania u dzieci na progu edukacji?
2. Jaki jest poziom szczegółowych sprawności językowych powiązanych z osiągnięciami w czytaniu i pisaniu u dzieci na progu edukacji szkolnej?
3. Jak najlepiej diagnozować dzieci, by wspomagać ich wczesną edukację w najbardziej trafny sposób?
4. Jak rozpoznawać dzieci, które wymagają dodatkowego wspomagania i działań pomocowych?

A także:

1. Jakich środków językowych używać w dobrej komunikacji z dzieckiem w szkole i w domu?
2. Jak rozwijać kompetencje komunikacyjne dzieci, by radziły sobie coraz lepiej – w szkole i w życiu? I w jaki sposób najlepiej pomagać tym dzieciom, które pozostają w tyle za rówieśnikami?

Odpowiedzi na te pytania umożliwią planowanie działań wspomagających wczesną edukację, jak i działań profilaktycznych oraz terapeutycznych – ich powstanie przyczyni się zatem do wyrównania szans edukacyjnych dzieci na starcie szkolnym.

Cele badania

Cele badania

Głównym celem badania jest opracowanie narzędzi specjalistycznych do diagnozy funkcji poznawczych leżących u podstaw czytania i pisania oraz rozwoju językowego dzieci na etapie edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej.

Rezultatem projektu będzie powstanie zarówno narzędzi przesiewowych dla nauczycieli, jak i narzędzi diagnostycznych dla specjalistów – psychologów oraz logopedów.

W ramach badań normalizacyjnych możliwe też będzie oszacowanie częstości występowania ewentualnych deficytów w rozwoju poznawczym, które mogą stanowić czynniki ryzyka zaburzeń uczenia.

Metodologia

Metodologia

W badaniu wezmą udział dzieci, ich rodzice lub opiekunowie prawni oraz nauczyciele. Do badania wylosowano 114 szkół oraz 69 przedszkoli z całej Polski.

W przedszkolach badaniami objętych zostanie 600 czteroletnich dzieci oraz 900 uczniów uczęszczających do oddziałów rocznego przygotowania przedszkolnego (tzw. zerówek). W szkołach zaplanowano przebadanie: 900 uczniów oddziałów rocznego przygotowania przedszkolnego, 1 800 uczniów klas pierwszych oraz 200 uczniów klas drugich i trzecich.

Dzieci będą brały udział w badaniach indywidualnych (3-5 spotkań) z wykorzystaniem specjalistycznych testów psychologicznych, służących diagnozie poziomu czytania i pisania oraz poziomu językowego dziecka, a także testów towarzyszących, m.in. do badania sprawności poznawczych, np. pamięci.

Rodzice dzieci wylosowanych do badania zostaną poproszeni o wypełnienie papierowych kwestionariuszy na temat rozwoju dziecka, natomiast rodzice uczniów z oddziałów rocznego przygotowania przedszkolnego oraz klas pierwszych wezmą dodatkowo udział w wywiadzie kwestionariuszowym.

Nauczyciele uczniów z oddziałów rocznego przygotowania przedszkolnego oraz klas pierwszych zostaną poproszeni o wypełnienie papierowego kwestionariusza na temat uczniów wylosowanych do badania.

O badaniu

Zespół Współpracy Krajowej i Zagranicznej przeprowadził w 2013 roku badania dotyczące wykorzystania edukacyjnej wartości dodanej (EWD) przez szkoły. Badania prowadzone były i finansowane w ramach ewaluacji wewnętrznej projektu systemowego Działania 3.2. Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki - Badania dotyczące rozwoju metodologii szacowania wskaźnika edukacyjnej wartości dodanej (www.ewd.edu.pl).

Edukacyjna wartość dodana jest jedną z metod statystycznych analizowania wyników egzaminacyjnych, rozwijaną w Polsce przy wsparciu środków publicznych od 2005 roku. Efektem zastosowania metody są wskaźniki EWD, które są miarą efektywności nauczania w danej szkole w zakresie sprawdzanym egzaminami zewnętrznymi. Obecnie wskaźniki EWD wyliczono i udostępniono na stronie projektu EWD dla szkół gimnazjalnych, liceów i techników. Trwają prace nad opracowaniem wskaźników dla szkół podstawowych.

Bardzo dziękujemy dyrektorom badanych szkół, nauczycielom, pracownikom organów prowadzących oraz wizytatorom ds. ewaluacji zewnętrznej szkół za udział w badaniach.

Cele badania

Ewaluacja miała na celu odpowiedzieć na pytanie o to, w jakim stopniu projekt EWD został wdrożony skutecznie, a jego rezultaty są użyteczne dla różnych odbiorców systemu edukacji. Przeanalizowano również trafność konstrukcji projektu EWD w odniesieniu do opisu jego celów, produktów i rezultatów (tj. logiki wewnętrznej projektu) oraz ich powiązania z założonymi w dokumentach programowych POKL wskaźnikami Działania 3.2.

Metodologia

Badanie składało się z następujących etapów:

1) badania jakościowego w ramach studiów przypadku dotyczących 11 szkół gimnazjalnych, w którym przeprowadzono wywiady indywidualne z dyrektorami szkół, pracownikami organów prowadzących oraz wizytatorami ds. ewaluacji zewnętrznej szkół. Badanie terenowe przeprowadziło konsorcjum firm Millward Brown SMG/KRS i PBS w okresie od 14 czerwca do 4 września 2013 roku.

2) badania ilościowego na reprezentatywnej próbie 1 223 szkół, dla których opublikowano na stronie www.ewd.edu.pl wskaźniki EWD dla okresu trzyletniego 2010-2012 (najnowsze dostępne w czasie realizacji badania). Badanie zostało zrealizowane przez firmę PBS w dniach 4-28 października 2013 roku.

3) badania jakościowego w ramach studiów przypadku 48 szkół ponadgimnazjalnych, w którym przeprowadzono wywiady indywidualne z dyrektorami szkół, nauczycielami, pracownikami organów prowadzących oraz wizytatorami ds. ewaluacji zewnętrznej szkół. Badania terenowe zrealizowała firma ASM Centrum Badań i Analiz Rynku w dniach od 17 września do 6 grudnia 2013 roku.

4) analizy danych zastanych, w tym:

• wyników ankiet zebranych na konferencjach projektu EWD (tzw. szkołach EWD),
• danych z monitoringu użytkowania strony www.ewd.edu.pl,
• wniosków o płatność i produktów projektu zamieszczonych na stronie projektu EWD.

5) wywiadów indywidualnych z:

• liderem projektu EWD oraz
• członkiem zespołu metodologicznego ds. ewaluacji w projekcie Program wzmocnienia efektywności systemu nadzoru pedagogicznego i oceny jakości pracy szkoły etap III.

Raport

Skuteczność wdrażania projektu EWD oraz użyteczność jego rezultatów oceniono wysoko. Trafność, rozumianą jako spójność logiki wewnętrznej projektu, oceniono jako dobrą. Natomiast spójność wpisanych do POKL wskaźników z logiką wewnętrzną projektu EWD oceniono nisko.

Do grudnia 2013 roku wyliczono i upubliczniono na stronie projektu 10 405 trzyletnich wskaźników EWD. Odsetek gimnazjów (unikalne szkoły, tzn. każda szkoła liczona tylko raz) objętych trzyletnim wskaźnikiem EWD w latach 2006-2013, dla których uzyskano dane egzaminacyjne w ramach trzyletniego okresu (po wykluczeniu szkół dla dorosłych, specjalnych, itp.) wyniósł aż 87,8%. Dla liceów, dla całego okresu 2010-2013 jest on niższy i wynosi 54,2%, natomiast dla techników 76,3%.

Odsetek szkół, oceniających jakość własnej pracy z wykorzystaniem wskaźnika EWD, wyliczony na podstawie zrealizowanej części próby, wyniósł 85,2%. Najwyższą wartość wskaźnik osiągnął dla gimnazjów — 90,9%, następnie 81,1% dla liceów oraz 69,9% dla techników.

Dyrektorzy raczej wysoko oceniają swoją wiedzę na temat wskaźników EWD - niemal 90% dyrektorów w gimnazjach i liceach ocenia ją na co najmniej dobrze, a tylko 12% dyrektorów przyznało, że ich wiedza jest „dostateczna”. Dyrektorzy wszystkich typów szkół, którzy deklarują branie udziału w szkoleniach, jednocześnie lepiej orientują się w tematyce EWD. Jednak badanie pokazało, że bardzo duży odsetek szkół nie orientuje się w wartościach wskaźnikow EWD przez nie uzyskiwanych. Większość dyrektorów, ogólnie deklarujących stosowanie wskaźników EWD do oceny efektywności nauczania, również wykorzystuje je w ramach ewaluacji wewnętrznej.

Na problemy z analizą lub interpretacją wskaźników EWD wskazywała około 1/4 respondentów. Dla tej grupy odbiorców metoda jest trudna, złożona merytorycznie i czasochłonna.

Wskaźniki EWD są uważane za bardzo przydatne do zarządzania szkołą przez 40% dyrektorów gimnazjów oraz 36% dyrektorów szkół maturalnych. Większość dyrektorów przyznaje, że analizy EWD pomogły w dużym (59-69%) lub bardzo dużym stopniu (9-10%) w podjęciu decyzji mających na celu poprawę efektywności nauczania. Decyzje, jakie podjęto z pomocą EWD, to najczęściej wprowadzenie lub zwiększenie liczby godzin zajęć dodatkowych, określenie obszarów problemowych lub opracowanie programu, wprowadzenie lub zwiększenie liczby godzin wyrównawczych. Na podobne typy decyzji/ usprawnień wskazywali dyrektorzy w badaniach jakościowych gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych.

Wskaźniki EWD nie są powszechnie stosowane przez przebadanych wizytatorów ds. ewaluacji zewnętrznej. Równocześnie niewielki odsetek badanych wizytatorów ma obecnie taką wiedzę o EWD, aby wykorzystywać wskaźniki w praktyce.

Obraz wykorzystania EWD przez samorządy jest najmniej optymistyczny spośród przedstawianych w raporcie użytkowników. Przeprowadzone w ramach ewaluacji badania jakościowe wskazują na następujące obszary problemowe:1) brak świadomości samorządów, że są one współodpowiedzialne za monitorowanie oświaty oraz brak współpracy samorządów i wizytatorów w tym zakresie, 2) niska wiedza i zainteresowanie organów prowadzących wskaźnikami EWD, 3) tendencja samorządów do tworzenia rankingów na bazie EWD, 4) oczekiwana przez samorządy forma udostępniania im danych EWD (oszacowania punktowe i przedziały ufności), 5) termin publikacji kolejnych edycji wskaźników niespójny z terminem publikacji informacji oświatowych, 6) obawy szkół przed EWD jako narzędziem wspierającym likwidację szkół.

Bardziej szczegółowe informacje znajdują się w raporcie z badania: pobierz raport [PDF, 1.7 MB].

O badaniu

Pracownia Historii IBE rozpoczęła realizację „Badania sposobów realizacji podstawy programowej z historii w szkołach ponadgimnazjalnych”.

Badanie realizuje konsorcjum firm: Collect Consulting S.A, Invest & Consulting Group Sp. z o.o., Korporacja Badawcza Pretendent Sp. z o.o., wyłonione w przetargu zgodnie z prawem o zamówieniach publicznych.

Cel badania

Celem przedsięwzięcia jest zbadanie, jakie czynniki ułatwiają lub utrudniają realizację podstawy programowej z historii, a także rozpoznanie, w jaki sposób kształcone są umiejętności historyczne. Zależy nam również na ustaleniu, jakie metody wykorzystują nauczyciele w tym celu. Nasze wnioski umożliwią stworzenie rekomendacji dla systemu oświaty.

Przebieg badania

W badaniu weźmie udział 45 wybranych szkół z 3 województw (pomorskiego, mazowieckiego i małopolskiego). W każdej z nich do badania zaproszony zostanie jeden nauczyciel historii oraz trzech uczniów pierwszej klasy szkoły ponadgimnazjalnej, w których ten nauczyciel uczy historii. Badanie obejmie: obserwację trzech lekcji historii w każdej z klas, następnie zostaną przeprowadzone wywiady z nauczycielem oraz trzema uczniami danej klasy. Wszystkie czynności badawcze zakończą się w maju, a raport z badania zostanie opublikowany w drugiej połowie 2014 roku. Każda szkoła i każdy nauczyciel biorący udział w projekcie otrzyma imienny certyfikat.

Raport

Kontakt

Badanie prowadziła Pracownia Historii Instytutu Badań Edukacyjnych.

Pracownia działała w ramach Zespołu Dydaktyk Szczegółowych.

Koordynator badania:  Joanna Kaźmierczak

Cel i termin badania

Cel i termin badania

DIAGNOZA PRZEDMATURALNA Z JĘZYKA POLSKIEGO to pierwsze przedsięwzięcie badawcze o charakterze egzaminu zgodnego z zasadami przeprowadzania matury z języka polskiego od 2015 roku, które przygotował Instytut Badań Edukacyjnych we współpracy z Centralną i okręgowymi komisjami egzaminacyjnymi.

Zasadniczym celem Diagnozy przedmaturalnej z języka polskiego było przybliżenie uczniom nowej formuły egzaminu maturalnego, do którego przystąpią w 2015 roku szkolnym oraz ocena stopnia realizacji podstawy programowej na poziomie podstawowym.

Badanie odbyło się 10 czerwca 2014 r. o godzinie 9.00 i zostało przeprowadzone zgodnie z procedurami obowiązującymi na egzaminie maturalnym z języka polskiego. Wzięło w nim udział 50 wylosowanych liceów ogólnokształcących, a w nich ok. 4 tys. drugoklasistów.

IBE dostarczyło do wylosowanych szkół wszystkie niezbędne materiały badawcze, w tym zeszyty testowe dla uczniów. Pozostałe licea mogły skorzystać z arkuszy egzaminacyjnych opracowanych na potrzeby badania, pobierając je z przeznaczonych dla dyrektorów szkół serwisów internetowych okręgowych komisji egzaminacyjnych.

Dla nauczycieli biorących udział w badaniu, zorganizowane zostały we wrześniu warsztaty. Omawiano na nich wyniki uczniów oraz narzędzia wsparcia. Eksperci Instytutu przygotowali trzy poradniki, które pomogą uczniom i nauczycielom lepiej przygotować się do egzaminu maturalnego (www.ibe.edu.pl/matura2015).

Raporty

Kinga Białek, Krzysztof Biedrzycki, Adam Brożek, Wioletta Kozak, Błażej Przybylski
Diagnoza przedmaturalna z języka polskiego

Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa 2014

Pobierz raport [pdf, 1.6MB; epub, 2 MB)

Materiały

• Informacja o wstępnych wynikach diagnozy przedmaturalnej - informacja prasowa (pdf)
• Informacja o wstępnych wynikach diagnozy przedmaturalnej - strona IBE
• Prezentacja z wynikami diagnozy przedmaturalej
• Arkusz wykorzystany w diagnozie przedmaturalnej, kryteria oceny i komentarze do zadań
• Kryteria oceniania zadań testowych
• Kryteria oceniania rozprawki lub interpretacji utworu poetyckiego
• Komentarze do zadań (opracowanych przez ekspertów IBE)

Poradniki

• Jak przygotować i napisać rozprawkę maturalną. Poradnik
• Jak przygotować i napisać interpretację. Poradnik
• Jak napisać dobre streszczenie. Poradnik