Obserwacje

Metoda obserwacyjna

Metoda obserwacyjna jest bardzo często stosowana do opisu środowiska szkolnego i klasowego, a co za tym idzie do identyfikacji czynników warunkujących proces uczenia zarówno po stronie nauczyciela (np. formy pracy z uczniem), jak i po stronie klimatu klasy (komunikacja w grupie rówieśniczej). Obserwacje często wykorzystuje się w badaniu klimatu klasy, który jest istotną zmienną wyjaśniającą efektywność kształcenia, a tym samym podstawą do tworzenia programów skierowanych do nauczycieli, które mogą im pomóc w tworzeniu dobrych i sprzyjających uczeniu relacji z uczniami na lekcji.

Obserwacje w badaniu szkolnych uwarunkowań efektywności kształcenia

Kluczowe dla badania Szkolnych Uwarunkowań Efektywności Kształcenia (SUEK) są obserwacje procesu nauczania - uczenia się. Standardowo badania te prowadzone w środowisku szkolnym są realizowane za pomocą różnego rodzaju testów czy ankiet. Te metody, w przeciwieństwie do obserwacji, nie zawsze pozwalają na rzetelną analizę procesów i interakcji zachodzących w klasie w relacjach nauczyciel - uczeń oraz uczeń - uczeń, a także ocenę ich wpływu na szkolne osiągnięcia uczniów. W przypadku realizacji zakrojonych na szeroką skalę badań podłużnych pojawia się problem, wynikający z konieczności rejestracji video dużej ilości lekcji. W związku z tym, naszym głównym celem było przygotowanie narzędzia wspomagającego obserwację przebiegu lekcji, którego forma oraz elastyczność pozwoli na rzetelne badanie wpływu różnych czynników związanych ze środowiskiem klasowym na osiągnięcia uczniów, przy jednoczesnym minimalizowaniu wpływu badacza. Ostateczna postać aplikacji pozwoli na nieinwazyjne (bez rejestracji audio i video) prowadzenie obserwacji w klasie.

Cele badania obserwacyjnego

Z perspektywy badań podłużnych realizowanych przez Pracownię SUEK celem przeprowadzenia obserwacji za pomocą przygotowanej aplikacji komputerowej jest zweryfikowanie wpływu czynników takich jak: klimat klasy, jakość komunikacji pomiędzy nauczycielem a uczniem czy formy pracy uczniów na lekcji, na efektywność kształcenia.

W związku z planowanymi na kolejnych etapach badania podłużnego SUEK obserwacjami przebiegu lekcji, zleciliśmy przygotowanie aplikacji komputerowej, która pozwoli na sprawne, mało inwazyjne i rzetelne przyjrzenie się procesowi nauczania - uczenia się w szkołach podstawowych, bez konieczności nagrywania lekcji.

Powstałe w wyniku dwóch etapów pilotażu narzędzie, ze względu na swoją elastyczność, może być w przyszłości wykorzystywane w innych badaniach obserwacyjnych, których celem będzie rejestracja częstości występowania różnych zachowań nauczyciela lub uczniów oraz elementów procesu dydaktycznego.

I badanie pilotażowe 2012 r.

Badanie pilotażowe aplikacji komputerowej wspomagającej obserwację przebiegu lekcji podzielone zostało na dwa etapy. Pierwszy z nich realizowany był w terminie 16 lutego - 30 marca 2012 roku. W badaniu tym udział wzięło trzydzieści losowo wybranych szkół podstawowych w pięciu województwach: zachodniopomorskim, wielkopolskim, mazowieckim, śląskim i lubelskim. Osiemnastu doświadczonych i przeszkolonych obserwatorów prowadziło obserwacje w wybranych klasach III na zajęciach nauczania zintegrowanego i języka angielskiego. Po każdym z etapów aplikacja komputerowa była udoskonalana, między innymi dzięki analizie zebranych danych, informacjom zwrotnym ze szkół oraz opiniom i uwagom obserwatorów. Drugi etap badania, realizowany w tych samych klasach, trwał od 22 kwietnia do 16 czerwca 2012 r. Po zakończeniu II etapu badania pilotażowego każda ze szkół otrzymała informacje zwrotne z badania w postaci zindywidualizowanego raportu.
Na zlecenie Instytutu Badań Edukacyjnych badanie pilotażowe aplikacji komputerowej realizowało w szkołach konsorcjum firm Young Digital Planet S.A. oraz PBS DGA Sp. z o.o.
Dziękujemy wszystkim osobom za zainteresowanie projektem. Specjalne podziękowania kierujemy do wszystkich bezpośrednio zaangażowanych w realizację badania: dyrektorów szkół, nauczycieli i rodziców uczniów, którzy wyrazili zgodę na uczestnictwo w tym innowacyjnym projekcie.

Informacje o badaniu dla nauczycieli i rodziców w formacie ulotki PDF do pobrania znajdują się tutaj.

II badanie pilotażowe 2013 r.

II Badanie pilotażowe aplikacji komputerowej wspomagającej obserwację przebiegu lekcji realizowane było w marcu 2013 roku. W badaniu tym udział wzięło czterdzieści klas z dwudziestu celowo wybranych szkół podstawowych w pięciu województwach: lubuskim, wielkopolskim, świętokrzyskim, małopolskim i kujawsko-pomorskim. W każdej ze szkół przeprowadzono dwa badania pilotażowe – jedno w klasie III, drugie w klasie V. Czterdziestu doświadczonych i przeszkolonych obserwatorów przeprowadziło obserwacje w wybranych klasach III na zajęciach nauczania zintegrowanego oraz w klasach V na lekcjach języka polskiego i matematyki. Głównym celem tego badania pilotażowego było sprawdzenie psychometrycznych właściwości systemu obserwacyjnego. Po każdym z etapów aplikacja komputerowa była udoskonalana, między innymi dzięki analizie zebranych danych, informacjom zwrotnym ze szkół oraz opiniom i uwagom obserwatorów.  Po zakończeniu badania pilotażowego każda ze szkół otrzymała informacje zwrotne z badania w postaci zindywidualizowanego raportu.
Na zlecenie Instytutu Badań Edukacyjnych badanie obserwacyjne realizowała firma PBS Spółka z o.o. Dziękujemy wszystkim osobom za zainteresowanie projektem. Specjalne podziękowania kierujemy do wszystkich bezpośrednio zaangażowanych w realizację badania: dyrektorów szkół, nauczycieli i rodziców uczniów, którzy wyrazili zgodę na uczestnictwo w tym innowacyjnym projekcie.

Badanie główne w klasach V 2013 r.

Główne badanie obserwacyjne realizowane było od kwietnia do czerwca 2013 roku w wybranych pięćdziesięciu szkołach podstawowych, które od 2010 roku biorą udział w Badaniu szkolnych uwarunkowań efektywności kształcenia. Badanie to realizowano w klasach V. Czterdziestu doświadczonych i przeszkolonych obserwatorów przeprowadziło obserwacje lekcji języka polskiego i matematyki. Głównym celem tego badania było znalezienie odpowiedzi na pytanie o szkolne czynniki warunkujące efektywność kształcenia. Po zakończeniu badania każda ze szkół otrzymała informacje zwrotne z badania w postaci zindywidualizowanego raportu.
Na zlecenie Instytutu Badań Edukacyjnych badanie obserwacyjne realizowała firma PBS Spółka z o.o. Dziękujemy wszystkim osobom bezpośrednio zaangażowanym w realizację badania - przede wszystkim dyrektorom szkół, nauczycielom i uczniom.